مزایای سهام ممتاز

سهام ممتاز در شرایط خاص از جمله نیاز شرکت به جذب سرمایه با جلب همکاری متخصص رشته ای خاص ترتیب داده می شود. صدور سهام ممتاز برخلاف اصل تساوی حقوق صاحبان سهام در شرکت های سهامی است ولی قوانین کلیه کشورها صدر و چنین سهامی را تجویز نموده اند. طبیعی است که سهام مزبور از لحاظ مزایایی که دارند، دارای ارزش زیادتری نیز باشند مزایایی که برای اینگونه سهام در نظر گرفته می شود اقسام مختلف دارد که مهمترین آنها به شرح زیر می باشد:

مزایای سهام ممتاز چیست ؟

1- دریافت منافعی بیش از منافع سهام عادی: مثلاً اساسنامه شرکت مقرر می دارد که در موقع تقسیم منافع به سهام ممتاز دو برابر سهام عادی سود تعلق می گیرد.

۲- پرداخت پورسانتاژ سود معین به سهام ممتازه قبل از تقسیم منافع: مثلاً اساسنامه شرکت مقرر می دارد که در موقع تقسیم سود بدوا ۶٪ سود به سهام ممتاز تعلق گیرد و بعد اگر سودی باقی ماند به تساوی بین کلیه سهام تقسیم می شود.

۳- در موقع انحلال شرکت در صورتی که دارایی شرکت تکافوی استرداد کلیه مبالغ سهام را نکند، بدواً بهای اسمی سهام ممتاز پرداخت می شود و بقیه بین سهام عادی تقسیم می گردد.

۴- منظور کردن دو یا چند حق رأی برای سهام ممتاز در مجامع عمومی

۵- انتخاب هیأت مدیره از بین صاحبان سهام ممتاز و عموما سود سهام ممتاز به صورت تضمین شده و ثابت بر روی اوراق سهام قید می گردد. ولی بنظر می رسد تعیین هیات مدیره از بین صاحبان سهام ممتاز بر خلاف قواعد آمره باشد.

در صورتیکه نیاز به مطالعه درباره ی انواع سهام دارید به مقاله ی ما مراجعه نمایید.

اختلاف نظر های قانونی در مزایای سهام ممتاز

بین حقوقدانان در خصوص مزایایی که می توان به سهام ممتاز اختصاص داد اختلافاتی وجود دارد. بنظر برخی معین کردن نوع امتیازات اعطایی ضروری است ولی ضرورت ندارد که اعطای این امتیازات موجه باشد در مقابل برخی راه اعتدال را پیش گرفته و معتقدند، با پذیرش امکان تصویب هر مزیت ممنوع نشده ای برای سهام ممتازه مشروط به نداشتن حق رأی برای دارندگان و یا مطالبه کنندگان آن ها، هم خواست واقعی مقنن برآورده شود و هم عدالت تأمین گردد.

برخی دیگر نیز معتقدند مزایای مربوط به منافع زیادتر برای سهام ممتازه اشکالی ندارد و اغلب برای ادامه و توسعه امور شرکت لازم است و تنها مزیتی که مورد مجادله است دادن چند رأی به سهام ممتاز می باشد زیرا در این صورت ممکن است صاحبان سهام ممتاز عملاً اداره امور شرکت را به دست گیرند و اقلیتی بر اکثریت صاحبان سهام حکومت کند ولی اغلب قوانین سهام با چندین حق رأی را قبول کرده اند و ماده ۶۸ قانون تجارت منسوخه نیز مقرر می دارد:

«در جلسات مجمع عمومی هیچکدام از صاحبان سهام معمولی و صاحبان سهام ممتازه از حیث رأی تفاوتی ندارند مگر اینکه اساسنامه شرکت طور دیگر مقرر کرده باشد، از آنجا که طبق ماده ۷۴ ق.ت منسوخه در جلسات مجمع عمومی فوق العاده کلیه صاحبان سهام قطع نظر از عده سهام خود حق حضور و به نسبت هر یک سهم یک رأی دارند.

صدور سهام مجمع عمومی عادی

بنابراین صدور سهام با حق چند رأی را می توان فقط برای مجامع عمومی عادی تجویز نمود و با تصریح ماده ۷۴ مشکل است که به طور کلی سهام ممتاز با حق چند رأی برای هر گونه تصمیمی نسبت به امور شرکت صادر نمود. بنظر می رسد که طبق نص صریح تبصره ۲ ماده ۲۴ لايحه، اعطای مزایایی به سهام ممتاز باید با رعایت مقررات لایحه اصلاحی باشد به عبارت دیگر مزایایی را برای صاحبان سهام ممتاز می توان قائل شد که

اولا: مخالف مقررات آمره لایحه اصلاحی نباشد لذا اگر مزیتی برخلاف مقررات آمره لایحه اصلاحی باشد، این مزیت حتی در صورت تصویب اکثریت سهامداران نیز فاقد اعتبار می باشد. به عنوان مثال در تبصره ماده ۷۵ لایحه اصلاحی یک قاعده آمره وضع گردیده و آن اینکه «در مجمع عمومی مؤسس کلیه مؤسسین و پذیره نویسان حق حضور دارند. هر سهم دارای یک رأی خواهد بود» لذا نمی توان بر خلاف این قاعده آمره برای برخی از سهام حق رأی بیشتری قائل شد.

ثانيا: همچنانکه قبلا نیز گفته شد بایستی دلایلی که صدور این سهام را موجب شده در طرح اعلامیه پذیره نویسی و اظهارنامه و گزارش مؤسسین و اساسنامه قید گردد. (بند ۷ ماده ۹ و بند ۲ ماده ۲۰ و قسمت اخیر ماده ۷۶ لايحه) وإلا أعطای این امتیازات فاقد وجاهت قانونی می باشد و هر ذينفعی می تواند ابطال آنها را از محکمه بخواهد (ماده ۲۷۰ لایحه) بنابراین اگر اعطای مزایا به سهام ممتاز بر خلاف قواعد آمره قانونی و بدون دلایل توجیهی باشد، باطل بوده و هر ذینفعی (اعم از سهامدار و ثالث) می توانند طبق ماده ۲۷۰ لايحه ابطال آنها را از محکمه بخواهند.

در خصوص اعطای حق رأی بیشتر به سهام ممتاز در مجامع عمومی بنظر می رسد که غیر از مجمع عمومی مؤسس در مجامع عمومی عادی و فوق العاده این امر امکانپذیر است ولی در مجمع عمومی مؤسس با توجه به اینکه طبق تبصره ماده ۷۵ لایحه اصلاحی هر سهم دارای یک رأی خواهد بود و این قاعده آمره بنظر می رسد، لذا اعطای حق رأی بیشتر به صاحبان سهام ممتاز غیر قانونی می باشد و اصولا از آنجا که در مجمع عمومی مؤسس هنوز سهام ممتاز به تصویب نرسیده است اصولا تصور حق رأی بیشتر موضوعیت ندارد.

مزایای کلی سهام ممتاز

در مورد اشخاصی که سهام ممتاز به آنها اختصاص می یابد مطالب خاصی بیان نشده است ولی بنظر می رسد که طبق بند ۷ ماده ۹ لایحه اصلاحی که مقرر می دارد در صورتی که مؤسسین مزایایی برای خود در نظر گرفته اند تعیین چگونگی و موجبات آن مزایا به تفصیل » سهام ممتاز در بدو تأسیس در شرکت های سهامی عام فقط به مؤسسین قابل اختصاص است البته غیر این هم نمی تواند باشد چون سهام ممتاز از سهام سرمایه ای بوده و شخصی غیر از مؤسسین نمی توانند صاحب سهام سرمایه ای باشند. البته در قسمت اخیر ماده ۷۶ نیز سهام ممتاز برای مؤسسین در نظر گرفته می شود. البته بعد از تشکیل و ثبت شرکت و خصوصا در هنگام افزایش سرمایه ممکن است به سایر سهامداران مزایایی را اعطا نمود.

مرجع ایجاد کننده سهام ممتاز

سهام ممتاز اگر در بدو تأسیس در نظر گرفته شود بایستی این سهام توسط مجمع عمومی مؤسس تصویب شود (ماده ۱۷ و ۷۶ و ۷۷) و در اساسنامه نیز درج شود. در ثبت شرکت سهامی خاص این مزایا در بدو تأسیس بایستی توسط تمام مؤسسین تصویب شود و در اساسنامه و اظهارنامه درج شود.

پس از تأسیس و ثبت شرکت سهام ممتاز طبق تصویب مجمع عمومی فوق العاده ایجاد می شود البته به شرط اینکه اساسنامه این حق را از سهامداران سلب ننموده باشد چون ماده ۴۲ لايحه در این خصوص مقرر می دارد: «هر شرکت سهامی می تواند به موجب اساسنامه و همچنین تا موقعی که شرکت منحل نشده است طبق تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام، سهام ممتاز ترتیب دهد… »

تغییر در امتيازات سهام ممتاز

قانونگذار تشریفات لازم برای تغییر امتیازات وابسته به سهام ممتاز را در مواد ۴۲ و ۹۳ لایحه اصلاحی بیان نموده است که این شرایط و تشریفات عبارتند از:

1- شرط اولیه تغییر در امتیازات وابسته به سهام

ممتاز این است که موافقت دارندگان اینگونه سهام باید جلب گردد چون در هر صورت با تصویب سهام ممتاز برای آن ها، یک سری حقوق مکتسبه برای آنها ایجاد شده که تغییر آن مستلزم موافقت آنها می باشد. البته قانونگذار موافقت تمامی آنها را شرط نمیداند و موافقت اکثریت آنها کافی می باشد که این اکثریت در مواد ۴۲و۹۳ لايحه بیان شده است.

طبق ماده ۴۲ این اکثریت:

«موافقت نصف به علاوه یک دارندگان اینگونه سهام است، ولی بنظر می رسد این اکثریت فقط نصاب لازم برای رسمیت جلسه دارندگان سهام ممتاز است چون ماده ۹۳ لایحه اصلاحی بطور صریح و کامل نحوه تغییر امتیازات سهام ممتاز را بدین نحو بیان می نماید:

«در هر موقعی که مجمع عمومی صاحبان سهام بخواهد در حقوق نوع مخصوصی از سهام شرکت تغییر بدهد تصمیم مجمع قطعی نخواهد بود مگر بعد از آنکه دارندگان اینگونه سهام در جلسه خاصی آن تصمیم را تصویب کنند و برای آن که تصميم جلسه خاص مذکور معتبر باشد باید دارندگان لااقل نصف اینگونه سهام در جلسه حاضر باشند و اگر در این دعوت این حد نصاب حاصل نشود در دعوت دوم حضور دارندگان اقلا یک سوم اینگونه سهام کافی خواهد بود تصمیمات همواره به اکثریت دو سوم آراء معتبر خواهد بود، البته به نظر می رسد که نصاب رسمیت جلسات در ماده ۹۳، با توجه به ماده ۴۲، حضور دارندگان بیش از نصف سهام ممتاز باشد.

هرچند برخی از حقوقدانان معتقدند که ماده ۴۲ مربوط به سهام ممتاز و نحوه تغییر امتیازات آن است و ماده ۹۳ ارتباطی به سهام ممتاز و نحوه تغییر آن ندارد. ماده ۹۳ ناظر به سهام مؤسس و نحوه تغییر حقوق مربوطه آن هاست. برخی دیگر نیز معتقدند که ماده ۹۳ به گروه بندی سهام طبق اساسنامه مربوط می گردد، ولی بایستی گفت از آنجا که سهام مؤسس و انتفاعی در حقوق ایران راه نیافته لذا بایستی گفت که مواد ۴۲و ۹۳ هر دو در خصوص سهام ممتاز و نحوه تغییر امتیازات مربوط به سهام ممتاز می باشد. هیچگونه تعارضی بین این دو ماده نیز نمی باشد چون بنظر می رسد که در ماده ۴۲ منظور از عبارت:

«جلب موافقت دارندگان نصف به علاوه یک اینگونه سهام» حضور دارندگان نصف به علاوه یک اینگونه سهام در جلسه می باشد. (نصاب رسميت جلسه) چون در این راستا بوده است که ماده ۹۳ نصاب رسميت جلسه صاحبان اینگونه سهام را حضور دارندگان لااقل نصف اینگونه سهام بیان می نماید.

البته عبارت «لااقل نصف» در ماده ۹۳ با توجه به ماده ۴۲ مسامحه در تعبیر می باشد منظور لااقل نصف به علاوه یک اینگونه سهام می باشد. طبق ماده ۹۳ اگر در دعوت اول این حد نصاب حاصل نشود در دعوت دوم بایستی دارندگان اقلا بیش از یک سوم اینگونه سهام حاضر باشند و عبارت اقلا یک سوم مسامحه در تعبیر است و نصاب تصمیم گیری اکثریت دو سوم آراء می باشد.