جهت شروع ثبت و مشاوره رایگان فرم زیر را تکمیل نمایید
هر ساعتی در روز کنار شما هستیم با کارشناسان ما مستقیم در تماس باشید در ساعات کاری پاسخگوی تلفنی شما هستیم . بعداز تایم کاری لطفا واتس اپ پیام ارسال کنید

تعریف اختراع

تعریف اختراع

یکی دیگر از موضوعات حقوق مالکیت صنعتی، اختراع و حقوق ناشی از اختراع است. در قانون ثبت اختراعات و طرح های صنعتی و علائم تجاری تعریف اختراع عنوان شده است. بر اساس این تعریف اختراع چیزی است که قبلاً ایجاد نشده باشد. اختراع زمانی معتبر است و ارزش قانونی دارد که در  مرجع ثبت اختراع به ثبت رسیده باشد. ثبت اختراع باید بر اساس قواعد و مقررات مربوطه به ثبت برسد.

تعریف کاربردی اختراع

اختراع کلمه ای است عربی و مصدر متعددی، در لغت اختراع به معنای پدیدآوردن،

آفریدن، نوآوری، نوکاری کردن، نوآوردن، چیزی نو انگیختن، ایجاد کردن، ایجاد غیر مسبوق به مدت یا ایجاد هرشیئی یا موجودی است. که وجود آن بدون نمونه بوده وقبل از آن مانندی نداشته باشد. به معنای شکافتن و بیرون آوردن چیزی نیز به کار می رود.

اختراع کردن مصدری است عربی فارسی که در محاورات و مکاتبات زبان فارسی استعمال می شود. به معنای چیزی نو و بی سابقه ساختن، چیزی ساختن، چیزی تازه پدیدآوردن و ابداع است.

تعریف اختراع

تعریف حقوقی اختراع

در اصطلاح حقوقی نیز تعریف اختراع تقریباً مشابه تعریف لغوی آن است.

اختراع در اصطلاح حقوقی عبارت از پدیدآوردن، ابداع محصول صنعتی بی سابقه، ساخت وسیله نو، کاربرد وسایل موجود به طریق نو، برای به دست آوردن یک نتیجه یا محصول صنعتی یا کشاورزی تازه، ابداع یا انشاء و پدید آوردن چیزی نو است.

در قوانین بسیاری از کشورهای جهان، به علت گستردگی موضوع اختراعات، از تعریف قانونی یا رسمی آن خودداری شده است.

در مجموعه قوانین مالکیت فکری و صنعتی مصوب 1992 کشور فرانسه که مواد 1-611L تا 22-615L آن اختصاص به اختراع دارد. همچنین در آئین نامه مربوط به اختراع از ماده 1-611R تا 1-631R تعریفی از اختراع به عمل نیامده است.

در مقررات نظام حقوقی کشور مصر، که ضوابط کشور فرانسه منشاء الهام آن بوده است. نه در ماده 12قانون مدنی و نه در مقررات جدید مصوب 1949 آن کشور، از اختراع تعریفی نشده است.

برای کسب اطلاعات در زمینه ثبت اختراع به مقاله ی ثبت اختراع مجتمع حقوقی پایش مراجعه نمایید.

در بند 2 ماده 1 قرارداد پاریس، برای حمایت مالکیت صنعتی مورخ 21 مارس 1883 و اصطلاحات بعدی آن، با این که ورقه های اختراع پذیرفته است. مورد حمایت قرار گرفته و در بند 4 ماده مذکور از انواع ورقه های اختراع نام برده شده، در هیچ یک از مواد این قرارداد، از اختراع تعریفی به عمل نیامده است. با این که در بند 1 ماده 27 موافقت نامه تریپس، شرایط اختراع قابل ثبت، پیش بینی شده، اما اختراع در این موافقتنامه نیز تعریف نشده است.

در نظام حقوقی مصر نیز به موجب مواد 1 و 2 و 3 قانون شماره 132 مصوب 1949 به شرایط صدور گواهی نامه اختراع پرداخته شده ولی درهیچ یک از مواد قانون مذکور و اصلاحات مصوب 1955 و مصوبات سال 1958 و 1960 از اختراع تعریفی ملاحظه نمی گردد.

تعریف اختراع را می توان از خصوصیات و شرایط اختراع و شروط صدور گواهی نامه اختراع به دست آورد. به طور مثال اختراعی قابل ثبت و صدور ورقه اختراع است. که جدید بوده و در کارهای صنعتی و کشاورزی، فایده کاربردی داشته باشد.

ولی تئوری های علمی و روش یا متدهای ریاضی و پدیده های تزئینی، طرح ها، اصول و متدها با روش های اجرای فعالیت های فکری در زمینه بازی یا روش مربوط به فعالیت های اقتصادی، برنامه های دستوری، نحوه ارائه اطلاعات، کشفیات امور طبیعی، که نعمت طبیعی و الهی است و در انحصار کسی نیست یا اختراعاتی که مغایر با نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد، به عنوان اختراع قابل ثبت نیست.

به موجب بند 2 ماده 10-611L قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه موارد اشاره شده است. مخصوصاً کشفیات، اختراع محسوب نبوده وقابل ثبت وصدور ورقه اختراع نیست.

تفاوت کشف و اختراع

تفکیک کشف و اختراع و تفاوت آن ها در روابط و معاهدات بین المللی است. نیز به علت اهمیت موضوع مورد توجه قرار گرفته است. معاهده ژنو مربوط به ثبت بین المللی اکتشافات علمی مورخ هفتم مارس 1978 در تعریف کشف علمی عنوان کرده است.

کشفیات علمی در واقع شناسایی پدیده ها، خصوصیات یا ضوابط مادی جهان است. که تاکنون شناخته نبوده ولی با تحقیق و پژوهش، مورد شناسایی قرار گرفته است. ( ماده1/1/1 معاهده ژنو) یا در آینده ممکن است شناخته شود، اختراع نیست.

کشف در واقع شناسایی یک موهبت موجود الهی وطبیعی است که به بشریت هدیه شده است. بنابراین در انحصار کسی یا شخصی نخواهد بود.

به تعبیر دیگر کشف علمی مربوط نمی شود. مگر به عملیات و اقداماتی که به موجب آن اقدامات، به معلومات و دانش های بشری افزوده می شود. انسان در اختراع از این دانش و علم یا اطلاعات و کشفیات الهام می گیرد. با تلفیق واقعیات موجود یک موضوع فنی عملی را اختراع می کند.

به عبارت دیگر ازطریق اکتشافات علمی به دانش به دست آمده قبلی، افزوده می شود. ولی در اختراع برای یک مساله یا مشکل فنی، یک راه حل فنی به دست می آید. یعنی اختراع راه حل فنی یک معضل فنی است.

تعریف علمی و قضایی از اختراع و تفکیک کردن آن از کشفیات علمی، آثار مهمی در بردارد و سبب می شود. که علم از تکنیک کاملاً جدا شود. واقعیت ها با محسوسات، از علم محض متمایز گردد. این که گفته شده است، قانون وضابطه اختراعات، ناظر به منافع صنعتی است. نه منافع علمی، نظری کاملا منطقی است.

بنابراین کشف ساده از قوانین طبیعت و تولید محصول کشاورزی به صورت جدید، اختراع نبوده، قابل ثبت و صدور پروانه اختراع نیست. هرچند محصول به دست آمده بسیار مهم و قابل توجه باشد. مثلاً تولید یک نوع جدید قارچ یا توت فرنگی خاص و امثال آن به عنوان اختراع قابل ثبت و صدور ورقه اختراع نیست.

البته استفاده و به کارگیری یک پدیده طبیعی از طریق ابزار فنی مثل استفاده از صدای ناشی از برخورد باد ملایم با درختان یا برخورد آن با کوه ها و امثال آن که یک پدیده طبیعی است. اگر ضبط آن با دستگاه ضبط صوت انجام شود، اختراع نیست.

ولی اگر همین صدای طبیعی به وسیله ابزار موسیقی به صورت نت و اجرای نت با آلات موسیقی تولید شود. به عنوان یک کار هنری و گاهی به عنوان یک اختراع قابلیت درخواست ثبت وصدور ورقه اختراع خواهد داشت.

ماده یا موادی که در اختراع مورد استفاده قرار می گیرد، اهمیت چندانی ندارد. بنابراین، مواد مزبور ممکن است موجودات جاندار یا اشیاء بیجان موجود در طبیعت باشند.

ساخت وسایل و ابزاری که با متد و روش خاص بتواند. نیرو یا مواد موجود در طبیعت را در اختیار خود بگیرد. نتیجه مورد نظر که برپایه یک علامت پیش بینی شده استوار است، به دست آید، اختراع محسوب می شود.

این همان چیزی است که در زمینه اختراع، در دستورالعمل مورخ 6 ژوئیه 1998 اتحادیه اروپا به آن توجه شده است. به طور مثال شناسایی انواع اشعه خورشید کشف علمی است. نه اختراع ولی اگر دستگاهی ساخته شود که اشعه خورشید را در خود ذخیره کند. در صنایع یا علوم پزشکی یا جراحی و یا در کاردندان پزشکی مورد بهره برداری قرار گیرد. دستگاه مزبور یک اختراع محسوب می شود وقابلیت ثبت به عنوان اختراع را خواهد داشت.

به طور خلاصه می توان گفت ابزار فنی به کارگیری نیروی طبیعی برای رفع مشکلات فنی ،اختراع خواهد بود.

البته تفاوتی ندارد و فرقی نمی کند که نتیجه یا محصول یک اختراع شیئی مصنوعی یا شیئی طبیعی باشد و اگر مواد موجود در طبیعت شناسای و از سایر مواد جدا شده وبه صورت خالص وبا خصوصیات مشخص و تحت شرایط خاص قابلیت استعمال پیدا کند ولی در حالت طبیعی و ناخالص به خودی خود نتوان آن را مورد استفاده قرار داد. حاصل این تلاش انسانی که توام با تضمیناتی نیز هست ولی ممکن است گاهی هم تصمیمات مزبور کافی نباشد، اختراع است وبا کشف علمی تفاوت دارد.

علی رغم تفاوت بین خصوصیات اکتشافات علمی و خصوصیات مربوط به اختراع، در عمل تفکیک بین کشف و اختراع آسان نیست؛ زیرا اکتشافات علمی و شناسایی امور طبیعی و پیدا شدن اطلاعات مربوط به عوامل طبیعی، می تواند پایه اختراعات ویا انگیزه یک اختراع باشد. به طور مثال ممکن است یک ژن انسانی که در گذشته شناخته نبوده ولی بعداً این ژن وعفونت های آن کشف گردد، این کشفیات پایه وزمینه اختراع ابزاری برای تشخیص عامل عفونت ژنتیکی گردد.

در نظام پیشین حقوق ایران ودر ماده 26 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1/4/1310 در ارتباط با ثبت اختراعات ،بدون این که تعریفی از اختراع شده باشد، چنین آمده بود:

« هر قسم اکتشاف یا اختراع جدید در شعب مختلف صنعتی یا فلاحتی، به کاشف یا مخترع آن، حق انحصاری می دهد که برطبق شرایط و در مدت مقرره در این قانون از اکتشاف یا اختراع خود استفاده نماید. مشروط براین که اکتشافات یا اختراع مزبور مطابق مقررات آن قانون در اداره ثبت استان تهران( اداره ثبت شرکت ها و علائم تجارتی و اختراعات) به ثبت رسیده باشد».

تقاضای ثبت اختراع

در ماده 27 قانون مذکور آمده بود:

هر کس مدعی یکی از اموال زیر باشد، می تواند تقاضای ثبت نماید:

  • ابداع هر محصول صنعتی جدید
  • کشف هر وسیله جدید یا اعمال وسایل موجوده به طریق جدید، برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی

اموری که نمی توان ثبت اختراع انجام داد

در ماده28 آن چنین مقرر گردیده بود:

« برای امور ذیل نمی توان تقاضای ثبت نمود:

  • نقشه های مالی
  • هر اختراع یا تکمیلی که مخل انتظامات عمومی یا منافی عفت یا مخالف حفظ الصحه عمومی باشد
  •  فرمول ها و ترکیبات دوایی»

در قانون سابق، با توجه به مواد مذکور، بین کشف و اختراع تفاوتی نبود. شاید قانون گذار کشف را در معنای اختراع به کار برده بود. یعنی کشف را اختراع می دانست و مفاد آئین نامه اجرایی مصوب 1337 آن نیز موید عدم تفاوت بین اکتشاف و اختراع بوده است. ولی در قانون اخیر ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 می باشد.

کشفیات و نظریه های علمی، روش های ریاضی و آثار هنری، طرح ها، قواعد یا روش های انجام کار تجاری  است. سایر فعالیت های ذهنی، اجتماعی، روش های تشخیص و معالجه بیماری های انسان یا حیوان، منابع ژنتیک و امثال آن طبق ماده 4قانون مذکور اختراع نبوده وقابل صدور گواهی ورقه اختراع نخواهد بود.

ماده1 قانون جدید، در زمینه اختراع و تعریف اختراع چنین می گوید:

« اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرایند یا فراورده ای خاص را ارائه می کند و مشکلی را دریک حرفه، فن، صنعت و مانند آن ها حل می نماید.»

براین تعریف علاوه بر ابهام، ایراداتی نیز وارد است. از جمله ایرادات آن است که تعریف مزبور طرح ها یا مدل های صنعتی را هم شامل می شود؛ زیرا طرح یا مدل صنعتی حاصل و تلاش فکری فرد یا افراد است که برای ارائه فراورده خاص صنعتی یا کشاورزی به کار می رود.

بنابراین ارائه فراورده خاص به معنای خلق فراورده خاص نیست، بلکه به معنای عرضه تولیدات و محصولات صنعتی یا کشاورزی به صورت خاص در بازار معاملات است. از ظاهر عبارت مذکور در ماده یک قانون ثبت اختراعات مصوب 1386 مفهوم دیگری استنباط می شود.

به هر حال به نظر چنین می آید که اختراع، ارائه فراورده صنعتی یا کشاورزی خاص نیست. بلکه اختراع به معنای خلق یا ابداع ابتکاری یک وسیله فنی برای حل یک مشکل فنی در زندگی بشری است.

اعم از این که مشکل، مربوط به امور صنعتی و حرفه ای باشد یا مربوط به مشکلات کشاورزی و امثال آن است. به تعبیر دیگر ارائه محصول یا فراورده های مختلف، نتیجه و حاصل اختراع است نه خود اختراع. علاوه برآن معلوم نیست.

ارائه فراورده خاص مذکور درماده، چه مشکلی را در یک حرفه یا فن یا صنعت و مانند آن ها حل می نماید؟

اگر منظور از ارائه فراورده خاص، تولید مواد شیمیایی یا دارویی خاص و عرضه آن به مصرف کننده یا بازار معاملات باشد، نیاز به تصریح دارد؛ز یرا از طرفی در بند 3 ماده 28 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1310 سابق کشف فرمول ها و ترکیبات دارویی، اختراع نبوده و قابلیت ثبت وصدور ورقه اختراع نداشته است و در حال حاضر نیز اکتشافات علمی و فرمول های ریاضی یا دارویی، در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان اختراع قابل ثبت نیست.

وجود ابهام در قانون سبب تفسیرهای گوناگون می شود و تفاسیر مختلف قانون در مراجع قضایی باعث تضییع حقوق مردم به جامعه خواهد شد. بنابراین اگر ایرادات اشاره شده از طریق قانون گذاری مرتفع گردد به سود جامعه خواهد بود.

به این مقاله امتیاز دهید
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها