تفاوت طرح صنعتی و اختراع

در این مقاله می خواهیم تفاوت طرح صنعتی و اختراع را بدانیم و سوالات ذهنی شما متقاضیان عزیز را حل کنیم. پاسخگو باشیم. پس لطفا با ما همراه باشید تا انتهای این مقاله.

تفاوت طرح صنعتی و اختراع چیست ؟

با توجه به تعریف اساتید حقوق و تعریفی که در بعضی از قوانین از اختراع شده است، اختراع عبارت است از ابداع یا کشف یک وسیله یا ابزار جدید و ابتکاری، برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا کشاورزی و به دست آوردن راه حلی جدید در زمینه تکنولوژی و مسائل فنی و فناوری یا ابداع یک محصول تازه صنعتی یا کشاورزی و امثال آن.

بنابراین اختراع حاصل تلاش فکری فرد یا افرادی است که برای اولین بار فرایند یا فراورده خاصی را ارائه کرده و مشکلی را دریک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن ها، حل نمایند.

تفاوت طرح صنعتی و اختراع

در واقع ماده 3-511L قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه بین اختراع و طرح ها یا مدل های تزئینی و زیباسازی از نظر ماهیت و از جهت فرم درخواست ثبت به شرح زیر قائل به تفکیک و تفاوت شده است:

تفاوت ماهیتی طرح صنعتی و اختراع

الف- تفاوت ماهیتی: اوصاف و خصوصیات اختراع خصوصا اختراعی که موضوع آن یک پدیده فنی است، با اوصاف و خصایص موضوع طرح یا مدل تزئینی و زیبا سازی، کاملا تفاوت دارد و از همدیگر قابل تفکیک هستند ولی به این معنی نیست که وصف فنی و وصف تزئینی یا زیبایی آفرینی در کنار همدیگر قرار نمی گیرند.

یعنی موضوع یک طرح یا مدل صنعتی ممکن است هم جنبه فنی داشته باشد و هم دارای اوصاف و خصوصیات تزئینی باشد و یا برعکس ممکن است طراحی یک اختراع به طرح یا مدل صنعتی بسیار نزدیک شده و جنبه زیبایی نیز داشته باشد.

در این صورت گواهی نامه اختراع فقط از جنبه های فنی اختراع، قابل حمایت است و طرح آن نمی تواند از مزایا و حمایت گواهی نامه اختراع بهره مند گردد، مگر این که طرح یک اختراع نیز به طور جداگانه به ثبت برسد و یا اظهارنامه اختراع وطرح ساخت آن با هم تسلیم مرجع ثبت گردد.

ولی هرگاه طرح یا شکل موضوع یک اختراع،از خود اختراع تفکیک ناپذیرباشد، در این صورت طرح یا مدل موضوع اختراع نیز از طریق گواهی نامه حق اختراع قابل حمایت خواهد بود.

تفاوت شکلی طرح صنعتی و اختراع

ب- تفاوت شکلی منظور از تقاوت شکلی این است که فرم اظهارنامه ثبت اختراع از نظر محتویات و مندرجات با اظهارنامه ثبت طرح ها و مدل های صنعتی تفاوت دارد.

البته همان طور که قبلا اشاره شد، اگر جنبه فنی یک اختراع از طرح آن قابل تفکیک نباشد، یا اظهارنامه اختراع ثبت می شود و با گواهی نامه اختراع مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

اگر طرح یا مدل صنعتی برای ثبت در فرم مخصوص اختراع ولو با مشخصات فنی و تکنیکی مربوط به اختراع تنظیم و به مرجع صلاحیت دار تسلیم شود، چنین تقاضایی مردود وباطل اعلام خواهد شد وباید فقط در فرم مربوط به طرح یا مدل، برای ثبت تنظیم و تسلیم گردد، تا قابل بررسی باشد.

با توجه به این که ثبت اختراع مشکل تر از ثبت طرح یا مدل صنعتی است.

اگر متقاضی ثبت اختراع اختیار انتخاب فرم اظهارنامه داشته باشد، یقیناً برای ثبت اختراع از فرم ثبت طرح صنعتی استفاده خواهد کرد. زیرا ثبت آن و دریافت گواهی نامه مربوط به آن آسان تر خواهد بود. از مزایای بیشتری نیز برخوردار می گردد، مخصوصاً اگر طرح یا مدل صنعتی، نوعی اثر فکری و ادبی یا هنری قلمداد گردد.

در بعضی از کشورها از جمله در کشور فرانسه، بعد از فوت پدیدآورنده اثر هنری، ورثه یا موصی لهم متوفی تا 70 سال حق بهره برداری مادی انحصاری از آن را خواهد داشت.

در زمینه ارتباط طرح های صنعتی با آثار ادبی و هنری در فرانسه، با توجه به مستفاد از پاراگراف دوم ماده 3-511L قانون مالکیت صنعتی، رویه قضایی بر این است که همان طور که وجود اختلاف بین طرح های صنعتی و اختراع از جهت اوصاف و شرایط و آثارحقوقی موجب تمایز طرح از اختراع شده است. ولو وجوه اشتراکی از جهت فنی بین آن ها وجود داشته باشد، به همان علل و دلایل، بین طرح صنعتی و اثر فکری و هنری نیز تفاوت هایی وجود دارد.

هرچند وجوه اشتراکی از جهت تلاش فکری بین آن بدون تردید وجود خواهد داشت.

البته ممکن است عنوان شود حکم مندرج در قسمت دوم ماده 3-511L قانون مالکیت صنعتی فرانسه مبنی برعدم امکان جمع حقوق ناشی از طرح صنعتی با حقوق ناشی از اختراع، حکمی استثنایی است که در حد نص صریح قانون قابلیت اجرا دارد وبه موارد مشابه تسری پیدا نخواهد کرد.

با توجه به آراء صادره از شعب مدنی و تجاری دیوان کشور فرانسه و با توجه به نظر اکثر حقوق دانان آن کشور، اصل عدم جمع، در مورد عدم جمع حقوق طرح های صنعتی با حقوق آثار فکری و هنری هم جاری است و اگر حقوق مولف یا کار و اثر هنری هنرمندی در طرح صنعتی جلوه گر شود، طرح مذکور منحصراً تابع مقررات و ضوابط مربوط به طرح یا مدل صنعتی خواهد بود و چنین طرحی از مزایای قانونی مالکیت فکری و هنری بهره مند نخواهد شد.

لازم است توضیح داده شود که در نظام قدیم بعد از انقلاب کشور فرانسه، آثار هنری کاربردی، در صنایع نظیر پیکره سازی و امور صنعتی دیگر، از حمایت مالکیت ادبی و هنری قانون 1793 بهره مند می شدند و حتی به موجب قانون 11 مارس 1902 به ماده اول قانون 1793 ضابطه ای افزوده شد که طبق آن، همان مزیت و حق مالکیت ادبی برای طراحی های تزئینی و پیکره سازی، پذیرفته شد، بدون در نظر گرفتن کاربرد یا امتیازی که طرح یا پیکره، در پی می داشت.

یعنی تفاوتی نداشت که طرح جنبه هنری صرف داشته باشد یا در صنعت مورد بهره برداری قرار گیرد. با این ترتیب بین آثار ادبی و طراحی تفاوتی از جهت آثار حقوقی وجود نداشت ولی مشکلات عملی تفاوت های فاحش بین آثار مالکیت ادبی و طرح ها یا مدل های صنعتی سبب شد که مقررات خاصی در زمینه طرح ها و مدل های صنعتی از سال 1909 به بعد به وجود آید و در سال 1990 مقررات کاملی در مورد مالکیت فکری و صنعتی با توجه به اصلاحات تدریجی به عمل آمده، در فرانسه به تصویب رسید.

به نظر می رسد قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 ایران، با الهام از حقوق مالکیت فکری مصوب11مارس سال 1957کشور فرانسه و یا حتی با توجه به مقررات قبلی و تفکر وحدت حقوق مالکیت هنری و طرح های کاربردی آن کشور، به تصویب رسیده باشد که طرح ها و مدل های صنعتی، در حقوق ایران از آثار هنری جدا نشده بود و بین هنرهای کاربردی و آثار فکری و ادبی و هنری غیر کاربردی تفکیکی به عمل نیامده بود و مقررات خاصی در زمینه طرح های صنعتی تا سال1386به تصویب نرسیده بود ولی در حال حاضر،در نظام حقوقی ایران، طرح های صنعتی تابع ضوابط جدیدی است که در گفتار بعدی بررسی خواهد شد.

البته طرح یا مدل صنعتی مشابهت هایی هم با مارک صنعتی دارد.

ازجمله مشابهت ها این است که مارک همانند طرح، علامتی است که به شکل یک طرح یا مدل، نظیر مهر،لفاف و هولوگرام و امثال آن برای معرفی کالا یا خدمات مورد استفاده قرار می گیرد و آنها را از کالا یا خدمات مشابه متمایز می سازد.

ولی از جهت قلمرو و آثار حقوقی، تفاوت هایی بین آن ها یافت می شود. از جمله این تفاوت ها، این است که طرح یا مدل برای ساخت کالای مشخصی به کار می رود ولی مارک می تواند برای معرفی کالا یا خدمات گوناگون کاربرد داشته باشد.

به طور مثال مارک سونی برای تولید رادیو، تلویزیون ، کامپیوتر و نظایر آن می تواند کاربرد داشته باشد.

تفاوت دیگر آن است که طرح یا مدل صنعتی مدت اعتبار محدودی دارد ولی مدت اعتبار مارک محدود نیست بلکه بارها و کراراً مدت اعتبار آن قابل تمدید است.

مقایسه طرح صنعتی و اختراع

در مقایسه بین مفهوم اختراع و مفهوم طرح یا مدل های صنعتی، این نتیجه به دست می آید که اختراع ابداع و ایجاد وسیله جدید صنعتی است که قبلاً وجود نداشته است ولی طرح یا مدل، ابداع اشکال جدید و ابتکاری است که می تواند کاربردهای مختلف در زمینه های گوناگون صنعتی یا غیرصنعتی داشته باشد. ولی به طور مثال طراحی در دوخت لباس و یا ابداع مدل های گوناکون در زمینه آرایش و پیرایش سر و صورت و موی زنان و مردان که می تواند صرفاً جنبه زیبایی آفرینی داشته باشد، ولی در تولید و ایجاد محصول جدید، نقشی نخواهد داشت.

اما طراحی بدنه اتومبیل یا لوازم خانگی در صنعت تولید اتومبیل و لوازم خانگی و امثال آن نیز نقش و کاربرد دارد.

در قوانین بسیاری از کشورها از جمله در ماده 10-611 L قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه، طرح های تزئینی و مدل ها یا پدیده های زینتی با این که در فراورده های صنعتی ممکن است کاربرد داشته باشند، اختراع محسوب نمی شوند.

بنابراین با توجه به حدود و قلمرو اختراع و حقوق مالکیت اختراع و مقایسه آن با قلمرو طرح یا مدل و حقوق ناشی از آن، می توان گفت که اختراع به معنای ابداع وسیله یا محصولات و تولیدات جدید است ولی ابداعات مربوط به شیوه ساخت و فرایند یا یک روند و دستورالعمل، نمی تواند اختراع محسوب گردد.

به تعبیر دیگر، ابداع طرح نحوه ساخت یک شی یا شیوه ارائه محصولات و تولیدات صنعتی وکشاورزی، که غالباً جنبه تزئینی دارد، تحت عنوان طرح یا مدل، قابل حمایت است اما ابداع وسیله تولید یک محصول خاص، با گواهی نامه حق اختراع قابلیت حمایت خواهد داشت، هر چند که ممکن است تحت شرایطی بین آن مشابهت هایی وجود داشته باشد.

بنابراین یک موضوع می تواند در عین حال، هم خصوصیات یک طرح یا مدل را دارا باشد و هم به مانند یک اختراع به حساب آید.به طور کلی با اوصاف اختراع شباهت هایی داشته باشد که توجه بسیاری از حقوق دانان و قوانین کشورهای مختلف را به منظور تشخیص ضوابط حاکم براین گونه موارد به خود جلب کرده است.

به طور مثال در پاراگراف دوم ماده 3-511L قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه، این موضوع مورد توجه قرار گرفته و تصریح شده است که اگر یک موضوع هم بتواند در قالب طرح یا مدل صنعتی جلوه کند. هم خصوصیات یک اختراع قابل صدور گواهی نامه را داشته باشد.

بین یک طرح یا مدل و یک اختراع قابل صدور گواهی نامه را داشته باشد. بین یک طرح یا مدل و یک اختراع از جهت خصیصه جدید بودن تفاوتی وجود نداشته باشد و نتوان آن ها را از هم تفکیک کرد، تکلیف چیست؟

در فرانسه امتیازات طرح ها و اختراعات با هم قابل جمع نیستند.

یعنی موضوع پدید آمده نمی تواند هم یک اختراع و هم یک طرح یا مدل صنعتی شناخته شود، بلکه چنین پدیده ای فقط براساس ضوابط ومقررات مربوط به طرح یا مدل، قابلیت حمایت خواهد داشت. از هر دو جهت یا با هر دو عنوان حمایت نخواهد شد، زیرا در حقوق فرانسه اصل عدم امکان جمع این دو عنوان ( عدم جمع عنوان اختراع با عنوان طرح یا مدل) از جهت حمایت و آثار حقوقی، پذیرفته شده است.