قلمرو اختراع

قلمرو اختراع را می توان ثبت ملی یا بین المللی کرد. اگر می خواهید اختراع جنیه ملی داشته باشد باید اقدام به ثبت آن در ایان کنید و در صورت بین المللی باید اقدام به ثبت بین المللی نمایید. اگر می خواهید اقدام به ثبت اختراع کنید. حتماً مطلب مورد نظر در این زمنیه را بخوانید.

قواعد قلمرو اختراع

با توجه به این اختراع و دیگر پدیده های فکری، هنری، علائم و طرح های صنعتی، مشابهت هایی وجود دارد. تشابه بین آن ها سبب ایجاد اشتباه در قلمرو حقوقی آن ها می شود. لذا باید قلمرو اختراعات کاملا مشخص گردد، زیرا ورقه گواهی اختراع فقط برای اختراع صادر و اعطاء خواهد شد.

بنابراین لازم است معیار و ضابطه ای برای تمیز و تشخیص اختراع از سایر پدیده های ابداعی به وجود آید. فقط اختراع قابلیت صدور ورقه گواهی اختراع داشته باشد و لاغیر.

به عبارت دیگر منحصراً اختراع قابل ثبت باشد. سایر پدیده های فکری و صنعتی باید صراحتاً از حیطه حقوق مالکیت اختراع خارج گردند.

بعضی از کشورها از جمله کشور فرانسه، قانون از اختراع تعریف نکرده اند. ولی پدیده هایی که تحت عنوان اختراع قابل ثبت و صدور گواهی اختراع نیستند، به طور دقیق و کامل در قانون مربوط مشخص گردیده است.

در نظام حقوقی فرانسه و طبق مواد 17-611 و 16-611 و 10-611L قانون مالکیت فکری و صنعتی مصوب 1992 موارد زیر از قلمرو اختراع خارج است و درخواست ثبت اختراع آن ها پذیرفته نخواهد شد.

مورادی که به عنوان ثبت اختراع نمیتوان در نظر گرفت

• اکتشافات، تئوری های علمی و روش های مربوط به ریاضیات
• آثار و پدیده هایی که جنبه تزئینی و زیباسازی داشته باشند.
• طرح ها و نقشه ها، اصول و روش هایی که در تمرین و تقویت فعالیت های فکری یا در زمینه بازی های فکری یا در قلمرو فعالیت های اقتصادی و بازرگانی کاربرد داشته باشد و برنامه های مربوط به نظام رایانه ای و کامپیوتری
• عرضه و ارائه اطلاعات
• دست آوردهای گیاهی

اگر موضوع اظهارنامه با یکی از مصادیق چهارگانه مذکور انطباق پیدا کند، در مرجع ذی صلاح کشور فرانسه پذیرفته نخواهد شد.

یعنی اصل بر پذیرش اظهارنامه و صحت موضوع اختراع برای صدور گواهی ورقه اختراع است و موارد رد اظهارنامه جنبه استثنایی مذکور دارد.

به طور مثال اگر موضوع اظهارنامه درخواست ثبت اختراع یک تئوری یا نظریه علمی یا روش حل مسائل ریاضی باشد، چون فاقد خصوصیات فنی ضروری اختراع است و جنبه فنی ندارد.

مانند اکتشافات و دست یافتن به اطلاعات در امور موجود در طبیعت، مشمول ضوابط اختراع نیست و چنین اظهارنامه ای رد خواهد شد ولی اگر یک تئوری علمی، خصیصه فنی و عملی پیدا کند، در این صورت به عنوان اختراع قابلیت ثبت وصدور ورقه گواهی اختراع، پیدا خواهد کرد.

بعضی از حقوق دانان عدم حمایت از تئوری های علمی و روش های حل مسائل ریاضی را مورد انتقال قرار داده اند و ابراز تاسف کرده اند که چرا تئوری های علمی و متدهای ریاضی که غالباً نیاز به تحقیقات طولانی و صرف وقت متفکران و اندیشمندان دارد و پایه اصلی اقدامات عملی مفید برای بشریت است.

باید بدون اجر و پاداش مادی بماند و در نتیجه معتقدند که در زمینه حمایت از تئوری های علمی و روش های ریاضی باید اقدام شایسته قانونی به عمل آید.

به نظر چنین می رسد که انتقاد مزبور در رابطه مقایسه تئوری های علمی با اختراع باشد والا آفرینه های علمی، طبق بندهای یک و دو ماده 2-112L قانون مالکیت فکری فراسنه و در سایر کشورها از جمله در نظام حقوقی ایران، طبق بند یک ماده 2 قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348، پدیده های علمی که تئوری علمی نیز جزء آن است.

وقتی به صورت نوشته یا حتی به صورت خطابه یا کنفرانس های علمی ارائه گردد، به عنوان اثر فکری مورد حمایت قانون گذاران قرار گرفته و مدت حمایت آن نیز طولانی تر از مدت حمایت از حقوق ناشی از اختراع است.

همان طور که اشاره شد، نقشه های اصلی و روش ها، مانند اکتشافات علمی و روش های ریاضی، چون پدیده فکری فاقد جنبه فنی مورد لزوم در اختراع هستند، در قلمرو اختراع و موضوع گواهی نامه اختراع قرار ندارند.

رویه قضایی فرانسه نیز به همین دلیل روش تغذیه حیوانات اهلی و نقشه کارخانجات و روش های آموزش بازی فکری نظیر شطرنج و امثال آن را به عنوان اختراع قابل ثبت وصدور گواهی نامه اختراع ندانسته است.

البته اگر نقشه یا روش به مرحله اجرای فنی برسد و یک روش تکنیکی به خود بگیرد و به صورت وسیله یا ابزار فنی درآید، در این صورت از حالت نقشه یا روش محض خارج شده وبه عنوان یک اختراع قابل ثبت و صدور گواهی نامه اختراع خواهد بود.

ارائه اطلاعات یا اطلاع رسانی، قابلیت ثبت و صدور گواهی نامه اختراع ندارد، چنانچه اطلاع رسانی محض باشد. ولی اگر اطلاع رسانی با ابزار خاص باشد، ممکن است صدور گواهی نامه با توجه به ابزار فنی مزبور امکان پذیر گردد.

برنامه های کامپیوتری یا رایانه ای و همچنین نرم افزارهای رایانه ای در نظام حقوقی فرانسه، خارج از قلمرو اختراعات قرار گرفته است.

پایه این طرز تفکر مربوط می شود به سال 1960 میلادی که مراجع مختلف رسمی ایالات متحده آمریکا تعداد زیادی از درخواست های ثبت اختراعات مربوط به برنامه های کامپیوتری را رد کردند و آن ها را قابل ثبت به عنوان اختراع وصدور گواهی نامه اختراع ندانستند.

نرم افزارهای کامپیوتری نیز به تبع رویه ایالات متحده آمریکا به سمت حقوق مولف سوق داده شد. یعنی به جای پذیرش نرم افزار به عنوان اختراع و حمایت ناشی از حقوق ناشی از اختراع به طرف حقوق مولف، در بسیاری از کشورها از جمله در کشور فرانسه، چرخش پیدا کرد.

یعنی در نظام حقوقی فرانسه به تبعیت از کنوانسیون های اتحادیه اروپا در ماده 2-52 سابق قانون مالکیت فکری و صنعتی و سپس در ماده 2-10-611L قانون مالکیت فکری و صنعتی سال 1992، نرم افزارهای رایانه ای از جهت حمایت در ردیف حقوق مولفان قرار گرفت.

البته درسال 2000 میلادی یک کنفرانس سیاسی در مونیخ تشکیل شد تا نسبت به کنوانسیون مربوط به اختراعات تجدید نظر شود.

هدف این بود که برنامه های کامپیوتری در ردیف اختراعات، قابل ثبت و قابل صدور گواهی نامه اختراع باشد که ظاهراً به نتیجه ای نرسید.

قانون حمایت از حقوق قلمرو اختراع

در نظام حقوقی ایران نیز نرم افزارهای رایانه ای با توجه به ماده 1قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهای رایانه ای مصوب 4/10/1379، مشابه حقوق مولفان است، با این تفاوت که مدت حمایت از حقوق مادی آن فقط 30 سال از تاریخ پدید آوردن نرم افزار است ولی مدت حمایت از حقوق معنوی ناشی از نرم افزار نامحدود خواهد بود.

ماده 2 قانون مذکور می گوید: «در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات، نرم افزار به عنوان اختراع شناخته می شود»

درماده 26 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1310 عنوان شده بودند هر قسم اکتشاقات یا اختراع جدید در شعبه مختلف صنعتی یا فلاحتی به کاشف یا مخترع آن حق استفاده انحصاری می دهد، مشروط براین که اکتشاف یا اختراع مزبور مطابق مقررات، در اداره ثبت اسناد تهران به ثبت رسیده باشد.

در ماده 27 قانون مذکور آمده بود: هرکس مدعی یکی از اموال ذیل باشد، می تواند تقاضای ثبت نماید:

• ابداع هر محصول صنعتی جدید
• کشف هر وسیله جدید یا اعمال وسایل موجوده به طریق جدید برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی

ماده 2 قانون نرم افزار رایانه ای به طور مجمل و مبهم عنوان کرده است که در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات، نرم افزار به عنوان اختراع شناخته می شود و در قانون ثبت علائم و اختراعات سابق جز آنچه در مواد 26 و 27 آن نام برده شده بود که عبارت بود از ثبت اختراع یعنی ثبت ابداع هر محصول صنعتی جدید یا کشف هر وسیله جدید یا اعمال وسایل موجود به طریق جدید، برای تحصیل منفی پیش بینی شده بود، که عبارت بود از منع ثبت نقشه های مالی، اختراع یا تکمیل اختراع محل انتظامات عمومی یا منافی عفت یا مخالف حفظ الصحه و فرمول ها و ترکیبات دارویی، شرایط دیگری در ارتباط با اختراعات ملاحظه نمی شده است.

بنابراین ممکن است منظور قانون مصوب 1379 ثبت نرم افزارها به ثبت رسیدن نرم افزارها بوده باشد که در این صورت باید نخست موضوع ثبت، داخل در قلمرو اختراع باشد تا قابلیت ثبت پیدا کند و ممکن است گفته شود منظور قانون گذار این بود که اگر نرم افزاری در واقع ابداع یک فرایند صنعتی بوده یا به عنوان وسیله جدید یا اعمال وسیله موجود به طریق جدید به منظور تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی می بود.

یعنی اگر نرم افزاری جنبه فنی پیدا می کرد، به عنوان اختراع قابل ثبت وصدور گواهی نامه ثبت اختراع بود ولی سایر نرم افزارها از قلمرو اختراع خارج بوده و از نظر آثار حقوقی تابع قانون سال 1379 خواهد بود.

در قانون جدید ثبت اختراعات مصوب 1386 با توجه به مواد یک تا پنج آن حکم خاصی در زمینه نرم افزارهای فنی و صنعتی ملاحظه نمی شود.

بنابراین در اجرای ماده 2 قانون نرم افزار رایانه ای، می توان گفت نرم افزارهایی که جنبه فنی داشته و قادر به حل مشکلات فنی صنعتی یا کشاورزی باشند.

به عنوان یک اختراع قابل ثبت و صدور ورقه اختراع خواهند بود واز نظر آثار حقوقی تابع ضوابط مربوط به حق اختراع هستند. سایر نرم افزارها تابع احکام خاص قانون حمایت از حقوق نرم افزارهای رایانه ای مصوب 1379 هستند.

تشتت موجود در قانون نرم افزار رایانه ای و عدم انتخاب رویه مشخص و عدم انتخاب روش ثابت و تردیدهای قانون گذار ایران، ناشی از تفکرات متعارض و متفاوتی است که در قوانین کشورهای مختلف جهان و اختلاف نظر حقوق دانان کشورهای مختلف صنعتی، نیمه صنعتی و کشورهای در حال توسعه وجود داشته و هم اکنون نیز وجود دارد که در قانون گذاری ایران اثر گذاشته است.

زیرا امروزه نظام های مختلف حقوقی دریکدیگر تاثیر می گذارند و سیاست اقتصادی نظام های کشورهای بزرگ جهان نیز در این زمینه نقش اساسی دارند.

البته دفتر اروپائی اختراعات به موجب تصمیم شماره 208/84 مورخ 15 ژوئیه 1986 عنوان و پیشنهاد کرده است که اختراع روش ها وبرنامه های کامپیوتری به مانند ضوابط قدیمی قابل ثبت به عنوان اختراع وصدور ورقه اختراع باشد.

رویه قضایی فرانسه در این زمینه و نرم افزارهای کامپیوتری روش محتاطانه ای در پیش گرفته و تشخیص و ترسیم مرز اختراع و غیراختراع را در مورد برنامه های کامپیوتری مخصوصاً برنامه کامپیوتری سفارشی و نرم افزارهای مربوط به آن را بسیار سخت قلمداد کرده است.

آفرینه هایی که جنبه زیبایی دارند در بسیاری از کشورها از جمله در کشور فرانسه از قلمرو اختراع خارج است؛ زیرا از نظر موضوع و چه از نظر کاربردی، خصوصیات صنعتی ندارند و به منظور راه حل فنی در حل یک مشکل فنی از آن ها استفاده نخواهد شد تا قابلیت ثبت به عنوان اختراع و صدور گواهی نامه اختراع داشته باشند.

به طور مثال تولید یک رنگ خاص، چون نه موضوعاً جنبه فنی دارد و نه جنبه ابزاری در تولید تمام یا قسمتی از رنگ مزبور دارد. لذا در این گونه موارد، اختراع مصداق ندارد یعنی قابلیت ثبت و صدور گواهی نامه اختراع نخواهد داشت.

البته یک اختراع فنی اگر تولید کننده محصول زیبایی باشد، اختراع و ابداع این وسیله فنی تولیدی، قابلیت ثبت و صدور ورقه اختراع را خواهد داشت.

با توجه به مواد 10-611L و 11-611L قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه، روش های معالجه از طریق جراحی یا درمان از طریق غیرجراحی بدن انسان یا حیوان و همچنین روش هایی که جهت تشخیص امراض روی بدن انسان یا حیوان انجام می شود.

خارج از قلمرو اختراع قراردارد؛ زیرا اقدامات مزبور جنبه صنعتی ندارد و در واقع شغل پزشکی، شغل صنعتی و تجاری محسوب نمی شود.

البته وسایل و ابزار ابداعی برای درمان امراض از جمله وسایلی که برای تسکین درد یا ابزاری که به منظور پیشگیری از امراض یا تشخیص علائم بیماری به کار می روند. وسایلی که به منظور حفظ سلامتی یا جلوگیری از آثار نامطلوب و امثال آن کاربردی دارند. مشمول ممنوعیت درخواست ثبت اختراع و صدور گواهی اختراع نیستند.

به طور مثال اختراع دستگاه سنگ شکن سنگ کلیه یا سیتی اسکن و یا ام .آر .ایو یا ابزار فنی ضد بارداری زنان و جلوگیری از آبستن شدن آن ها یا ابزار تلقیح مصنوعی و ابزار انتقال جنین و استقرار آن در بدن زن برای لانه گزینی و روش های ابداعی در زمینه زیبایی یا آرایشی و امثال آن قابلیت ثبت و صدور گواهی نامه اختراع دارد.

به عبارت دیگر متد یا روش معالجه امراض و رفع بیماری انسان ها و حیوانات وجود دارد. که در واقع هنر پزشکی و یا دامپزشکی است که از قلمرو اختراعات خارج است.

از اینکه با مجتمع ثبتی پایش همراه بودی کمال تشکر را داریم. برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان و متخصصان ما در ثبت پایش تماس حاصل نمایید.