خصوصیت نسبی علامت تجاری

وقتی از خصوصیت نسبی علامت تجاری سخن به میان می آید منظور باید ها و نباید هایی است که توسط قانونگذار تعیین شده است. ثبت برند و علامت تجاری یکی از مهمترین اقداماتی است که باید هر صاحب کسب و کاری در فکر محافظت از مالکیت نام یا علامت تجاری باشد. از این رو قانون علائم تجاری نیز در این باب مواردی را عنوان کرده است که در ادامه به شرح آن خواهیم پرداخت.

خصوصیت نسبی علامت تجاری

یکی از خصایص اصلی حق مالکیت هر مارک و علامت تجاری وصف نسبی بودن آن است به این معنا که حقوق ناشی از مالکیت مارک محدود به موضوع یا موضوعاتی است که علامت یا مارک انتخابی آن ها را پوشش می دهد. در اظهارنامه تقدیمی به اداره ثبت علائم تجاری یا صنعتی و یا خدماتی، اظهار و کتباً ذکر شده است.

به تعبیر دیگر حقوق ناشی از مالکیت مارک، در قلمرو موضوع مشخص شده در اظهارنامه ای که به ثبت رسیده است مورد حمایت قرار می گیرد.

همان طور که حقوق مولف یا حق ثبت اختراع ناظر براثر فکری و موضوع تالیف با موضوع اختراع است و حمایت قانونی محدود به موضوع تالیف یا اختراع خواهد بود و اگر واجد حق از حمایت مطلق برخوردار است به این معنی است که در برابر هر تجاوز یا هر گونه بهره برداری از موضوع حق، صاحب تالیف یا مخترع می تواند اعتراض کرده، از تضییع حقوق خود به کمک قانون و مراجع ذی صلاح جلوگیری کند.

با این ترتیب صاحب و دارنده یک مارک یا علامت تجاری، دارای حق انحصاری بهره برداری از آن، در ارتباط با موضوع تولیدات یا خدمات معین شده در اظهارنامه که حدود آن صریحاً و دقیقاً مشخص شده و به ثبت رسیده است، خواهد بود.

یعنی در همین قلمرو از مارک و صاحب حقوق ناشی از مارک حمایت می شود و این حق به صورت کلی و به طور مطلق و نامحدود برای مارک وجود ندارد تا صاحب مارک بتواند در سایر موضوعات و غیرمرتبط با موضوع و قلمرو فعالیت تولیدی، توزیعی یا خدماتی به ثبت رسیده، استفاده کرده و از بهره برداری و استفاده از مارک مزبور جلوگیری کند.

به طور مثال صاحب مارک آدیداس که موضوع آن کفش کتانی یا سایر کفش های ورزشی است، نمی تواند از تولید ادوکلن یا آرم و مارک آدیداس که موضوع علامت ثبت شده آن تولید ادوکلن نیست، جلوگیری کند.

مالکیت علامت تجاری

در حقوق فرانسه مانند حقوق ایران علائم تجاری دارای اثر نسبی است ولی در گذشته دیوان کشور فرانسه بر این عقیده بود که مالکیت علائم تجاری اثر مطلق دارد. در واقع اعتقاد قضایی بر این بود که مارک ثبت شده صرف نظر از موضوع مارک، برای صاحب آن حق انحصاری مطلق ایجاد خواهد کرد. استفاده از آن بدون رضایت صاحب مارک و اخذ مجوز به هیچ وجه ولو در موضوعات خارج از قلمرو موارد مندرج در اظهار نامه مجاز نخواهد بود.

توجیه اتحادیه اروپا در حمایت مطلق از مارک این است که تقلید از یک مارک در غیر موارد و موضوعات صاحب مارک اولیه، به اعتبار مارک و ارزش آن لطمه وارد خواهد کرد و افراد یا اشخاص را به اشتباه و گمراهی می کشاند.

اذهان عمومی را وقتی با تولیدات نامرغوب با مارک مشهور و معروف و آرم های اصیل مواجه گردد، نسبت به محصولات و خدمات صاحب مارک دچار تردید و بدبینی می کند.

بنابراین باید از مارک ثبت شده به طور مطلق حمایت گردد و به هیچ وجه شخص ثالث نباید بتواند از آن مارک استفاده کند. نباید حمایت از مارک اصیل محدود به مشابهت محصولات یا خدمات مارک تقلیدی گردد. خطر گمراه شدن اذهان عمومی و مصرف کنندگان محصولات یا خدمات مشابه، نباید معیار و ملاک حمایت از مارک اصلی باشد.

توجیه مذکور منطقی به نظر می رسد؛ زیرا از سوء استفاده جلوگیری می شود و ضمن حفظ اعتبار صاحب مارک، از حقوق مصرف کننده گان نیز حمایت خواهد شد.

در نظام حقوقی فرانسه با توجه به مواد 1-711 و 2-711 قانون مالکیت فکری و صنعتی که به خصوصیات و مشخصات مارک و علائم تجاری اشاره دارند، اصل نسبی بودن اثر حقوقی ناشی از مارک پذیرفته شده است.

یعنی همان طور که معیار بررسی قانونی اظهارنامه متقاضی ثبت مارک در مراجع قانونی، محصولات یا خدمات موضوع اظهارنامه است.

حمایت قانونی از مارک نیز در چهارچوب موضوع آن قراردارد، مگر آن که مارک ثبت شده دارای خصوصیات تالیف باشد، که در این صورت، صاحب مارک تجاری، صاحب حق تالیف نیز خواهد بود و غالبا واجد مارک تجاری، اثری ادبی، فنی یا هنری را خلق نمی کند.

فقط محصولات یا خدمات اقتصادی یا تجاری خود را معرفی وآن را از محصولات و خدمات مشابه ای که به وسیله دیگران عرضه می شود متمایز می گرداند.

حمایت مالکیت صنعتی

در مقررات کنوانسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی مصوب 20 مارس 1883 و اصطلاحات بعدی از جمله ماده 10 مکرر این کنوانسیون آمده است که:

1. کشورهای عضو اتحادیه مکلفند حمایت واقعی اتباع اتحادیه اروپا را در مقابل رقابت (غیرقانونی) نامشروع (رقابت مکارانه) تامین کنند.

2. هر رقابتی که برخلاف معمول شرافتمندانه صنعت یا تجارت انجام گیرد، رقابت نامشروع تلقی می شود.

3. اعمال زیر مخصوصاً باید ممنوع شوند.

اولاً- هر عملی که ایجاد اشتباه به نحوی از انحاء با موسسه یا محصولات یا فعالیت صنعتی یا تجارتی رقیب بنماید.

ثانیاً- اظهارات خلاف واقع در کار تجارت به نحوی که اعتبار موسسه یا محصولات یا فعالیت صنعتی یا تجاری رقیب را از بین ببرد.

ثالثاً- مشخصات یا اظهاراتی که به کاربردن آن در بازرگانی، موجب اشتباه عامه راجع به ماهیت، طرز شناخت، صفات ممیزه جنس و قابلیت استعمال و مالکیت کالا گردد.

از مفاد ماده مذکور خصوصاً بندهای اول و سوم شق 3آن به خوبی استنباط می شود که اثر حقوقی مارک و علامت تجاری نسبی است و منحصراً موضوعات مارک یعنی محصولات یا خدمات مربوط به مارک یا علامت ثبت شده مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

در حقوق ایران با توجه به بندهای هـ – و- ماده 32 قانون ثبت اختراعات طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 که مقرر داشته است.

علامت هایی که موجب فریب یا گمراهی اذهان عموم و مشتریان کالا یا خدمات با آرم ها و مارک های تولیدی یا خدماتی اصلی شود، قابل ثبت نیست.

مشخص و روشن است که اثر حقوقی مارک هایی که به ثبت رسیده باشد، نسبی و منحصر به کالا یا خدمات مندرج در اظهارنامه تقدیمی متقاضی به اداره ثبت مالکیت صنعتی سازمان ثبت است و همانند مقررات فرانسه و نظر حقوق دانان فرانسوی، در حقوق ایران قانون در حق مالکیت مارک، از اصل نسبی بودن اثر حقوقی آن پیروی کرده است و هیچ مارک یا آرمی به طور مطلق مورد حمایت قانون گذار نیست.