جهت شروع ثبت و مشاوره رایگان فرم زیر را تکمیل نمایید
هر ساعتی در روز کنار شما هستیم با کارشناسان ما مستقیم در تماس باشید در ساعات کاری پاسخگوی تلفنی شما هستیم . بعداز تایم کاری لطفا واتس اپ پیام ارسال کنید

انواع شرکت های تجاری در حقوق ایران

انواع شرکت های تجاری در حقوق ایران

در حقوق کشور ایران شرکت های تجاری بسیاری وجود دارد که ما در این مقاله تلاش و کوشش نموده ایم تا درباره ی انواع شرکت های تجاری در حقوق ایران مطالبی را ارائه نماییم تا انتهای مقاله همراه ما باشید. در صورتی که با سوال و مسئله ای روبرو شدید می توانید از تجربیات مشاوران و کارشناسان خبره و کاردان مجتمع ثبتی پایش بهره مند شوید.

انواع شرکت های تجاری در حقوق ایران

در مادۀ 20 قانون تجارت انواع شرکت های تجاری در هشت قسم بر شمرده شده است، در مواد دیگر قانون تجارت و سایر قوانین به گونه­ های دیگری از شرکت تجاری اشاره شده که هر چند ویژگی های خاصی دارند، اما از لحاظ ماهیت به یکی از هشت نوع ذکر شده در مادۀ 20 بر می گردد.

شرکت های اشخاص

این نوع شرکت ها همچنان که از نام آنها پیداست، شرکت هایی هستند که در آنها شخص دارای اهمیت بیشتری از سرمایه است. سرمایه در درجه دوم اهمیت قرار دارد.

به عقیده برخی شرکت های اشخاص شرکت هایی هستند که شخصیت شرکت در شرکت اهمیت بسیار داشته و اعتبار شرکت بستگی به اعتبار شرکاء دارد. سرمایه شرکت نقش عمده را ندارد مانند شرکت تضامنی و نسبی و در این شرکت ها غیر از سرمایه شرکت، شرکاء از دارایی شخصی خود نیز ضامن تعهدات شرکت می باشند و نقل و انتقال سهم الشرکه آزادانه نمی باشد.

البته از آنجا که در فصول بعدی در خصوص تمامی شرکت های تجاری بطور مفصل صحبت خواهیم نمود لذا از اطاله کلام در اینجا خودداری می شود.

شرکتهای سرمایه

در این نوع شرکت ها سرمایه نقش اساسی و برتر را ایفاء می نماید. نقش شرکاء و سهامداران در درجه دوم اهمیت قرار دارد. اصولاً در این نوع شرکت ها، شرکاء و سهامدارانی که سرمایه بیشتری دارند نقش مهمتری در اداره شرکت و دریافت سود و غیره ایفاء می نمایند.

از آنجا که در این نوع شرکت ها، شخصیت شرکاء اهمیت چندانی ندارد لذا دارایی شخصی شرکاء مصون از تعرض طلبکاران شرکت است مگر در موارد استثنائی مانند مواد ۹۵ و ۱۰۱ ق.ت و ماده ۱۳۰ ل.ا.ق.ت و سهام سهامداران و سهم الشرکه شرکاء به راحتی قابل انتقال است.

اصولا در این نوع شرکت ها سهامداران به دو قسمت، سهامدار عمده و سهامدار اقليت تقسیم می شوند. قانون تجارت و لایحه قانونی اصلاح موادی از قانون تجارت درصدد است که از این نوع سهامداران اقلیت در برابر سهامداران اکثریت حمایت نماید مانند ماده ۸۸ ل.ا.ق.ت.

بنظر اغلب حقوقدانان شرکت های سهامی و شرکت با مسوولیت محدود، شرکت سرمایه محسوب می شوند. شرکاء فقط تا میزان سرمایه ای که در شرکت گذارده اند مسوول تعهدات شرکت می باشند.

البته بنظر می رسد که شرکت با مسوولیت محدود از جمله شرکت هایی است که شخصیت شرکاء نیز دارای اهمیت فراوانی می باشد. مواد ۹۸ و ۱۰۲ و ۱۰۶ ق.ت بیانگر اهمیت شخص در شرکت های با مسئولیت محدود است.

ولی در هر صورت بنظر می رسد که سرمایه در شرکت با مسوولیت محدود نقش پررنگ تری نسبت به نقش شرکاء دارد. این امر از مواد ۹۶ و ۱۰۶ و ۱۰۷ و ۱۰۸، بند ب ماده ۱۱۴ ق.ت نیز به روشنی استنباط می شود.

به عبارت دیگر هر چند شرکت با مسوولیت محدود و شرکت سهامی هر دو از شرکت های سرمایه محسوب می شوند. ولی نقش شرکاء در شرکت با مسوولیت محدود بیشتر از نقش سهامدار در شرکت سهامی می باشد.

انواع شرکت های تجاری در حقوق ایران

انواع شرکت های تجاری از نظر ماهیت

  1. شرکت نسبی
  2. شرکت تضامنی
  3. شرکت با مسئولیت محدود
  4. شرکت مختلط سهامی
  5. شرکت مختلط غیر سهامی
  6. شرکت سهامی خاص
  7. شرکت سهامی عام
  8. شرکت تعاونی

ثبت شرکت نسبی

«شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء نسبت به سرمایه­ای است که در شرکت گذاشته است». مشابه این شرکت تجاری در حقوق فرانسه و انگلستان دیده نمی شود.

شرکت نسبی نزدیک­ترین شرکت تجارتی به شرکت مدنی است و تفاوت بارز آنها فرض شخصیت حقوقی برای شرکت نسبی است. قانون تجارت مواد 183 تا 189 را به بیان احکام این شرکت اختصاص داده است.

مجتمع ثبتی پایش مجری تخصصی ثبت شرکت در ایران

ثبت شرکت تضامنی

«شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود: اگر دارایی شرکت برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکاء بر خلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود (ماده 116 قانون تجارت). مواد 116 تا 140 قانون تجارت به مقررات این شرکت اختصاص پیدا کرده است.

نکته مهمی که در خصوص شرکت تضامنی از لحاظ ثبت شرکت ها اهمیت دارد این است که شرکت تضامنی میان انواع شرکت های تجاری «صورت عمومی» محسوب می شود؛ یعنی در حالت عدم تصریح به نوع شرکت، سنخ تضامنی بر همه غلبه دارد. از این رو، هر گاه در اوراق تأسیس شرکتی، صورت آن قید نشده باشد و همانطور به ثبت رسیده باشد، آن شرکت تضامنی تلقی می شود.

ماده 95 قانون تجارت در این باره مقرر می دارد:

« در اسم شرکت باید عبارت (با مسئولیت محدود) قید شود و الا آن شرکت در مقابل اشخاص ثالث شرکت تضامنی محسوب و تابع مقررات آن خواهد بود».

ثبت شرکت با مسئولیت محدود

«شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکاء بدون این که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است» (ماده 94 قانون تجارت).

قانون تجارت مواد تا 115 را به بیان احکام این شرکت اختصاص داده است. تفاوت مهمی که از لحاظ ثبت شرکت با مسئولیت محدود با سایر شرکت ها دارد این است که قانونگذار در مادۀ 103 قانون تجارت تصریح کرده است که در این نوع شرکت انتقال سهم الشرکه به عمل نخواهد آمد، مگر به موجب سند رسمی. این شرکت دارای بالاترین آمار شرکت ثبت شده در بین سایر انواع شرکت تجاری است.

ثبت شرکت مختلط سهامی و غیر سهامی

شرکت های تجاری مختلط، شرکت هایی هستند که از دو گروه شریک متفاوت تشکیل می شوند بطوریکه یک قسم از شرکاء، شرکاء ضامن بوده و قسم دیگر شرکائی هستند که مسوولیت آنها محدود به میزان آورده آنها در شرکت است و حقوقدانان به اتفاق شرکت های مختلط غیر سهامی (مواد ۱۴۱ الی ۱۶۱ ق.ت) و مختلط سهامی (مواد ۱۶۲ الى ۱۸۲ ق.ت) را از شرکت های مختلط می دانند و در واقع شرکت های مختلط، مخلوطی از شرکت های شخص (تضامنی) و شرکت های سرمایه (سهامی و با مسوولیت محدود) می باشند.

بدین صورت که شرکت مختلط غیر سهامی شامل یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسوولیت محدود است (ماده ۱۴۱ ق.ت) و شرکت مختلط سهامی شامل یک عده شرکاء سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن می باشد (ماده ۱۶۲ ق.ت) بنابراین در شرکت های مختلط وجود شریک ضامن در هر صورت ضروری می باشد و مسوولیت شرکاء ضامن تضامنی می باشد.

به عقیده برخی در شرکت های مختلط شرکاء ضامن، کار و صنعت و لیاقت و استعداد خود را در شرکت می گذارند و بطور غیر محدود مسوولیت اعمال خود را قبول می نمایند و عده دیگر برای استفاده از خدمات شرکاء ضامن سرمایه لازم را در اختیار آنها قرار می دهند بدون اینکه در اداره شرکت مسوولیتی داشته باشند و بیش از آن چیزی که در شرکت گذاشته اند تعهدی قبول نمی کنند و این نوع شرکت ها شرکت کار و سرمایه است.

به فرانسه این نوع شرکت ها را شرکت عاملیت Societe en Commandite می نامند یعنی شرکاء ضامن که کار می کنند عامل هستند (Commandites) و شر کاء غیر ضامن که فقط سرمایه می آورند و مسوولیتی ندارند سرمایه گذار (Commanditaire)

«شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می­شود» (مادۀ 141 قانون تجارت). این شرکت چه در اروپا و چه در ایران در حال محو شدن است، زیرا فایده­ی عمده­ای که در این شرکت وجود دارد، در شرکت­های با مسئولیت محدود یافت می شود.

شرکت مختلط سهامی نیز «شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی بین عده شرکاء سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می شود» (مادۀ 162 قانون تجارت). مواد 141 تا 161 قانون تجارت به بیان احکام شرکت مختلط غیر سهامی و مواد 162 تا 182 به بیان احکام شرکت مختلط سهامی پرداخته است. لازم به ذکر است تاکنون موارد اندکی در ادارۀ ثبت شرکت­ها و مؤسسات غیر تجاری مشاهده شده که افراد در این دو قالب مبادرت به ثبت شرکت نموده باشند.

ثبت شرکت سهامی خاص

شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است (مادۀ 1 لایحه­ی اصلاحی قانون تجارت).

شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می شود:

  1. شرکت­هایی که مؤسسین آن ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می کنند. این گونه شرکت ها شرکت سهامی عام نامیده می شوند.
  2. شرکت هایی که تمام سرمایه آنها در موقع تأسیس منحصرا توسط مؤسسین تأمین گردیده است. این گونه شرکت­ها شرکت سهامی خاص نامیده می شوند(مادۀ 4 همان قانون). لایحه­ی اصلاحی قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 طی 300 ماده به بیان احکام دو نوع شرکت سهامی عام و خاص پرداخته است. امروزه، در عمل استقبال زیادی برای ثبت شرکت در قالب شرکت سهامی خاص وجود دارد.

ثبت شرکت سهامی عام

هر چند شرکت سهامی عام به ظاهر وجوه اشتراک زیادی با شرکت سهامی خاص دارد، اما وجوه تمایز آن با شرکت سهامی خاص و تمایز بنیادین آن با سایر شرکت­ها را باید مورد توجه قرار داد. این نوع شرکت از جهت حداقل سرمایه مورد نیاز، تعداد شرکاء، ساز و کار ادارۀ شرکت و موارد دیگر ویژگی های منحصر به فردی دارد و اهمیت اقتصادی و اجتماعی آن هم بسیار بیشتر از سایر انواع شرکت­ها است.

اما، آنچه که در ارتباط با بحث ثبت شرکت­ های سهامی عام مهم است، وظایف سازمان بورس و اوراق بهادار در روند تشکیل، پذیره نویسی و تغییرات شرکت سهامی عام و نحوه تعامل ادارۀ ثبت شرکت ها با آن سازمان است که در فصل دوم مورد بررسی قرار می گیرد. هر چند شرکت­های سهامی عام از لحاظ کمی، در بین انواع شرکت رتبه های اول را ندارد، اما از لحاظ کیفی و تاثیرگذاری اقتصادی نقش نخست را دارند.

ثبت شرکت تعاونی

قانون تجارت مواد 190 تا 194 را به شرکت های تعاونی تولید و مصرف اختصاص داده است. اما، با اهمیت پیدا کردن شرکت­های تعاونی و کافی نبودن مواد قانون تجارت در خصوص این گونه شرکت­ها، در سال 1350 قانون شرکت های تعاونی و متعاقباً در سال 1370 قانون بخشی تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسیده است.

قانون اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب 25/3/1387 مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در زمینه شرکت های تعاونی متضمن احکامی است. برابر بند 8 مادۀ 1 این قانون، «شرکت تعاونی شخص حقوقی است که با رعایت قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی و موادی از قانون شرکت های تعاونی مصوب 1350 که نسخ نشده است و اصلاحات بعدی آنها تشکیل شده باشد. این نوع شرکت، تعاونی متعارف نیز نامیده می شود».

در کنار شرکت­های تعاونی متعارف، این قانون دو نوع شرکت تعاونی دیگر پیش بینی کرده است که تا حال در نظام حقوقی ایران وجود نداشته است؛ یکی شرکت تعاونی سهامی عام و دیگری شرکت تعاونی فراگیر ملی.

اولی، نوعی شرکت سهامی عام است که با رعایت قانون تجارت و محدودیت های مذکور در این قانون تشکیل شده باشد(بند 9 مادۀ 1).

دومی نوعی تعارف متعارف یا سهامی عام است که برای فقر زدایی از سه دهک پایین درآمدی تشکیل می شود. عضویت سایر افراد در این تعاونی آزاد است ولی در بدو تشکیل حداقل هفتاد درصد (70%) اعضاء آن باید از سه دهک پایین درآمدی داشته باشند (بند 10 مادۀ 1).

مادۀ 2 قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی بر لزوم ثبت شرکت های تعاونی تأکید کرده است. همچنین فصل هشتم این قانون (مواد 51 و 52) به تشکیل و ثبت تعاونی ها پرداخته است. در حال حاضر در عمل، ثبت شرکت­های تعاونی و تغییرات آنها توسط ادارۀ ثبت شرکت­ها منوط به اجازۀ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.

نکته: شرکت های تجاری باید بر اساس قانون تجارت بعد از دریافت آگهی ثبت طی دو ماه تشکیل پرونده مالیاتی را انجام دهند. شرکت های ثبتی هر ساله قبل از شروع سال مالی از زمانی که ثبت می شوند باید برای دریافت دفاتر تجاری از طریق سامانه ثبت شرکت ها اقدام کنند تا مشمول جریمه عدم دریافت دفاتر تجاری نشوند. 

وضعیت شرکت های تشکیل نشده به چه صورت است ؟

شرکتهای تشکیل نشده که آن را شرکت تضامنی حکمی نیز نامیده اند، شرکتی است که عملاً برای امور تجاری تشکیل شده اما در یکی از قالب های قانون تجارت تشکیل و به ثبت نرسیده باشد. مادۀ 220 قانون تجارت احکام شرکت های تضامنی را بر این نوع شرکت­ها بار نموده است.

عده ای شرکت هایی مانند کنسرسیوم و قراردادهای مشارکت مدنی را که به امر تجارت می ­پردازند شامل این دسته از شرکت ها دانسته و آنها را تضامنی تلقی کرده­اند، اما برخی دیگر، مشارکت های مدنی را از شمول مادۀ 220 قانون تجارت خارج دانسته ­اند. از مادۀ 220 قانون تجارت تفاسیر مختلفی به عمل آمده است.

اما نگارنده با آن تفسیری موافق است که بر اساس آن شرکت های موضوع این ماده صرفاً از حیث مسئولیت در قبال اشخاص ثالث در حکم شرکت تضامنی هستند و الا مزایای شرکت تضامنی ، به ویژه شخصیتی حقوقی، را ندارند.

برخی این نوع شرکت را « شرکت عملی » نیز نامیده اند که به نظر می رسد، اطلاق عنوان «شرکت عملی» بر این نوع شرکت درست نباشد، زیرا در «شرکت عملی» اساساً قرارداد معتبری وجود ندارد.

آن هم یا به این دلیل که در اصل قراردادی بسته نشده است یا طرفین قصد بستن قرارداد شرکت را داشته ­اند، اما به دلیلی قرارداد باطل بوده است، این در حالی است که شرکت های موضوع مادۀ 220 قانون تجارت عامتر از شرکت عملی به این مفهوم است. در واقع، ممکن است در این شرکت ها قرارداد صحیحی دایر بر مشارکت در بین شرکاء طبق مقررات مدنی منعقد شده باشد. اما شرکت طبق مقررات قانون تجارت تشکیل و ثبت نگردیده باشد.

شرکت دولتی

برابر ماده 4 قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 8/7/1386 شرکت دولتی:

«بنگاه اقتصادی که موجب قانون برای انجام قسمتی از تصدی های دولت به موجب سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری جزو وظایف دولت محسوب می گردد ایجاد و بیش از پنجاه درصد سرمایه و سهام آن متعلق به دولت می باشد. هر شرکت تجاری که از طریق سرمایه گذاری وزارت خانه ها، مؤسسات دولتی و شرکت های دولتی منفردا یا مشترکا ایجاد شده مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن منفردا و مشترکا متعلق به واحد های سازمانی فوق الذکر باشد شرکت دولتی است».

شرکت های دولتی تابع قوانین تأسیس و اساسنامه های خود می باشند و فقط نسبت به موضوعاتی که در قوانین و اساسنامه های آن ها ذکر نشده تابع مقررات این قانون می شوند»(ماده 300لایحه قسمتی از قانون تجارت).شرکت های دولتی جزو اشخاص حقوقی حقوق عمومی هستند به محض ایجاد شخصیت حقوقی پیدا می کنند و اصولا نیازی به ثبت ندارند، مگر اینکه به موجب قانون خاص ثبت این اشخاص لازم باشد. از ماده300 لایحه اصلاحی قسمتی از قانون تجارت میتوان استنباط کرد که شرکت های دولتی تنها می توانند در قالب شرکت سهامی تشکیل شوند.

شرکت­های چند ملیتی و شرکت های بین ­المللی

شرکت چند ملیتیبه شرکت­هایی گفته می شوند متشکل از یک شرکت مادر و تعدادی شرکت فرعی وابسته در کشورهای مختلف است و غالباً این گونه شرکت­ها از قدرت اقتصادی فوق العاده ای برخوردارند؛ مانند آی بی ام، نستله، جنرال الکتریک و غیره شرکت بین ­المللی به شرکت هایی گفته می شوند که در قالب­های معین و طبق ضوابط مشخص در یک محدوده ­ی صنعتی و تجاری مشخص (مانند اروپا) و در تمام کشورهایی که جزو آن محدوده هستند قابل تشکیل بوده و می توانند در آن قلمرو به فعالیت بپردازند.

این شرکت ها تابع قانون ملی مشخصی نیستند و معمولاً توسط معاهدات بین­المللی ایجاد می شوند؛

مانند بانک بین ­المللی ترمیم و توسعه. مسئله مهمی که در خصوص شرکت های چند ملیتی و بین­ المللی مطرح می شود نحوۀ تشکیل و ثبت و تابعیت آنها است. مجتمع ثبتی و حقوقی پایش مفتخر است مشاور امور ثبتی شما عزیزان باشد.

5/5 - (1 امتیاز)
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها