هر شرکت سهامی می بایست حداقل یک بازرس داشته باشد. هم‌چنین بر اساس ماده‌ی۱۴۶ ل.ق[۶] باید یک یا چند بازرس علی‌البدل انتخاب گردد تا در صورت داشتن عذری (مانند بیماری) یا فوت یا استعفا یا از دست دادن شرایط لازم برای بازرسی یا نپذیرفتن عنوان بازرسی به وسیله ی بازرس یا بازرسان اصلی، بازرس یا بازرسان علی‌البدل وظایف بازرسی را ایفا کنند.
چنانچه بازرس اصلی به علت داشتن عذری نمی توانست وظایف مربوط به بازرسی را انجام دهد، پس از برطرف نمودن عذر وظایف بازرس علی‌البدل به اتمام می‌رسد.
در صورتی که بازرس اصلی فوت نماید یا استعفا دهد یا شرایط مورد نیاز برای بازرسی را از دست بدهد یا عنوان بازرسی را قبول ننماید، وظایف بازرس علی‌البدل در پایان مهلتی که برای بازرسی بازرس اصلی تعیین شده بود پایان می‌پذیرد.
به وسیله سهام‌داران و با تنظیم صورت جلسه و امضای آن انتخاب اولین بازرس یا بازرسان شرکت سهامی عام با مجمع عمومی مؤسس[۸] و انتخاب اولین بازرس یا بازرسان شرکت سهامی خاص انجام می‌شود.
انتخاب بازرس یا بازرسان در دفعه های بعدی در کلیه شرکتهای سهامی به وسیله ی مجمع عمومی عادی صورت می‌گیرد.
رونوشتی از صورت‌جلسه‌ی مجمع عمومی رایج بر انتخاب بازرس یا بازرسان باید به مرجع ثبت شرکتها ارسال شود. (ماده۱۰۶ل.ق) هم‌چنین باید نام و مشخصات بازرس یا بازرسان پس از انتخاب در روزنامه‌ی رسمی و روزنامه‌ی کثیر‌الانتشاری که آگهی‌های مربوط به شرکت در آن قید می‌شود، منتشر شود.
در صورتی که مجمع عمومی بازرس معین نکند یا یک یا چند نفر از بازرسان به دلایلی نتوانند گزارش بدهند یا از دادن گزارش جلوگیری نمایند، دادگاه عمومی واقع در محلی که مرکز شرکت در آن‌جا قرار دارد، به تقاضای هر فرد ذی‌نفعی بازرس را به تعدادی که در اساسنامه‌ی شرکت تعیین شده است انتخاب می نماید تا وظایف مربوط به بازرسی را تا انتخاب بازرس به وسیله مجمع عمومی انجام دهند. (ماده‌ی۱۵۳ ل.ق)
درخصوص شرایط بازرس در شرکت سهامی خاص مقرراتی وجود ندارد اما آیین‌نامه‌ی اجرایی تبصره‌ی ماده‌ی۱۴۴ ل.ق مصوب۱۳۵۰ شرایط لازم برای بازرسان شرکتهای سهامی عام را معین نموده است که به شرح ذیل می باشد:
محبوبیت داشتن و نداشتن پیشینه کیفری مؤثر، داشتن مدرک تحصیلی لیسانس یا بالاتر در یکی از رشته‌های متناسب با وظایف و مسئولیتهای بازرسی به تشخیص کمیسیون ذکر شده در ماده دو، داشتن حداقل۵ سال تجربه متناسب با وظایف و مسئولیتهای بازرسی به تشخیص کمیسیون ذکر شده در ماده دو، عدم اشتغال به نمایندگی مجلس، در مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌های وابسته به آنها به‌صورت تمام وقت اشتغال نداشته باشد.
شایان ذکر است که مجمع عمومی و یا دادگاه نمی‌توانند اشخاصی را که براساس ماده‌ی۱۴۷ ل.ق از انتخاب شدن به عنوان بازرس ممنوع شده‌اند، به این عنوان انتخاب نمایند.
ماده۱۴۷ ل.ق در خصوص ممنوع بودن همسر مدیران و مدیرعامل از انتخاب شدن به عنوان بازرسی صامت می باشد اما می‌توان گفت او نیز از انتخاب شدن به عنوان بازرس ممنوع می باشد ، زیرا علت ممنوعیت خویشاوندان بر اساس این ماده، وجود رابطه‌ی خویشاوندی می باشد که احتمال دسیسه را افزایش می‌دهد و این امر در مورد همسر نیز صحیح می باشد.
مدت مأموریت بازرس در شرکت سهامی یک سال از تاریخ انتخاب شدن به عنوان بازرس می باشد . البته انتخاب مجدد بازرس یا بازرسان مجاز است.
حداکثر مدت مأموریت بازرسان در قانون مشخص نشده است. بنابراین مدت مأموریت بازرسان همان است که در اساسنامه درج می‌شود.
درصورتی که مدت مأموریت بازرس یا بازرسان به پایان برسد اما بازرس یا بازرسان جدید انتخاب نشده باشند، همان بازرس یا بازرسان تا انتخاب بازرس جدید باید وظایف مربوط به بازرسی را انجام دهند.[۲۰]مدت مأموریت بازرس یا بازرسانی که دادگاه انتخاب می نماید با انتخاب بازرس یا بازرسان جدید به وسیله مجمع عمومی پایان می‌پذیرد.
مجمع عمومی عادی هر موقع بخواهد می‌تواند بازرس را خلع نماید مشروط به این‌که جانشین بازرس را نیز معین کند.[۲۲] (ماده‌ی ۱۴۴ ل.ق) بازرس به دلیل خلع خود نمی‌تواند تقاضای خسارت نماید.
هم‌چنین بازرس می‌تواند قبل از پایان مدتِ بازرسی استعفا نماید.
بازرس شرکت سهامی وظایف مختلفی را برعهده دارد که در زیر به آنها اشاره می‌شود:
الف) بررسی حساب‌ها
بازرس وظیفه دارد درستی و صحت حساب های شرکت را تأیید نماید. (ماده‌ی۱۴۸ ل.ق) بنابراین بازرس باید اعداد و ارقام موجود در حساب‌ها را بررسی کند تا حساب ها درست محاسبه شده باشد.
بررسی تبارمندی اوراق و اسناد هم برعهده‌ی بازرس می‌باشد. یعنی باید بررسی کند تا مطالب غیر واقعی در اسناد نیامده باشد و یا اوراق جعلی در بین اسناد وجود نداشته باشد.
کار بازرس شرکت دارای جنبه‌ی نظارتی می باشد یعنی در‌صورت صحیح‌بودن حساب‌ها بازرس آنها را تایید می‌نماید و در صورت عدم درستی حساب‌ها نظر خودش را با ذکر نمودن مواردی که تایید نمی‌کند و دلایل آن به مجمع عمومیارائه دهد.
ب) اطلاع‌رسانی
هنگام تشکیل مجمع عمومی عادی، بازرس یا بازرسان باید گزارش کاملی در رابطه با وضع شرکت به مجمع عمومی عادی ارائه نمایند.(ماده‌ی۱۵۰ ل.ق)
بازرس وظیفه دارد ضمن گزارش جزئیات معامله‌ی میان شرکت و هر کدام از مدیران یا مدیرعامل، نظر خود را درباره چنین معامله‌ای به مجمع عمومی عادی تسلیم نماید. (ماده‌ی۱۲۹ ل.ق)
بازرس باید گزارش‌هایی را براساس قانون به مجمع عمومی فوق‌العاده ارائه نماید.
علاوه برموارد ذکر شده بازرس باید هرگونه تخلف یا جرم مدیران و مدیرعامل را در امور شرکت به اولین مجمع عمومی گزارش دهد.
درصورتی‌که از اتفاق افتادن جرمی مطلع شوند باید به مرجع قضایی صلاحیت دار اعلام نمایند و جریان را به اولین مجمع عمومی گزارش دهند. (ماده‌ی۱۵۱ ل.ق)
بازرس یا بازرسان شرکت وظیفه دارند هرگونه تخلفی از مقررات قانونی و اساسنامه‌ی شرکت در مورد سهام ضمانت مدیران مشاهده نمایند به مجمع عمومی عادی گزارش دهند. (ماده۱۱۷ ل.ق)
بازرس یا بازرسان وظیفه دارند درباره درستی مطالب و اطلاعاتی که مدیران در اختیار مجامع عمومی گذاشته‌اند اظهارنظرنمایند . بازرسان باید اطمینان به دست بیاورند که حقوق صاحبان سهام درمحدوده ای که قانون و اساسنامه‌ی شرکت مشخص کرده است به صورت یکسان رعایت شده باشد و درصورتی که مدیران اطلاعاتی برخلاف حقیقت در اختیار صاحبان سهام قرار دهند بازرسان وظیفه دارند که مجمع عمومی را از آن آگاه نمایند.
مبنی بر حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور و تقویت آنها در امر صادرات
راه اندازی سامانه چت آنلاین مجموعه حقوقی پایش در جهت راحتی مشتریان محترم
باسلام و احترام. ممنونم از مجموعه حقوقی پایش بخاطر ثبت برند اینجانب و برخورد و پیگیری پرسنل
باید گفت یکی از بهترین مجموعه های ثبت شرکت، مجموعه ثبتی پایش هست.