افزایش سرمایه از طریق مجمع عمومی فوق العاده

قانونگذار قبلاً در ماده ۸۳ مرجع صالح در خصوص  افزایش سرمایه از طریق مجمع عمومی فوق العاده تعیین نموده بود و در این راستا ماده ۱۶۱ نیز مجمع عمومی فوق العاده را صالح به تصویب افزایش سرمایه می‌داند.

افزایش سرمایه شرکت

ماده ۱۶۱ مقرر می دارد:

«مجمع عمومی فوق العاده به پیشنهاد هیأت مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مورد افزایش سرمایه شرکت اتخاذ تصمیم می کند.»

بنابر این مجمع عمومی فوق العاده زمانی افزایش سرمایه را تصویب می نماید که هیأت مدیره آن را پیشنهاد داده و بازرسان نیز گزارشی در خصوص افزایش سرمایه به مجمع داده و این گزارش در مجمع عمومی فوق العاده قرائت شده باشد.

ماهیت پیشنهاد هیات مدیره

در خصوص ماهیت پیشنهاد هيأت مديره و گزارش بازرس یا بازرسان تبصره ۲ ماده ۱۶۱ مقرر می دارد:

پیشنهاد هیأت مدیره راجع به افزایش باید متضمن توجيه لزوم افزایش سرمایه و نیز شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع عمومی نسبت به حساب های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد، حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد. گزارش بازرس یا بازرسان باید شامل اظهارنظر درباره پیشنهاد هیأت مدیره باشد.

در شرکتهای سهامی به ویژه خاص خیلی موارد اتفاق می افتد که اکثریت سهامداران که اکثریت هیأت مدیره را در اختیار دارند. به منظور کاهش سهم سهامداران اقلیت مبادرت به پیشنهاد افزایش سرمایه شرکت به مجمع عمومی فوق العاده و تصویب آن توسط مجمع مزبور می نمایند.

در اغلب موارد سهامداران اقلیت از افزایش سرمایه نیز مطلع نمی گردند چون سهامداران اقلیت در هیأت مدیره حضور نداشته و از سوی دیگر از آگهی های افزایش سرمایه منتشره در روزنامه کثیرالانتشار شرکت مطلع نمی باشند.

یا در صورت اطلاع وجوه کافی جهت خرید سهام جدید در اختیار ندارند لذا ناچارا در خرید سهام جدید شرکت ننموده لاجرم سهم آنها در شرکت کمتر از سابق می گردد. عملاً با این افزایش سرمایه غیر واقعی میزان سهام سهامداران اقلیت کاهش و میزان سهام سهامداران اکثریت بیشتر می شود.

هر چند ظاهرا افزایش سرمایه طبق مقررات لایحه اصلاحی و اساسنامه شرکت انجام شده است ولی در صورتی که سهامداران اقلیت مدعی باشند.

که افزایش سرمایه لزومی نداشته می توانند تقاضای ابطال افزایش سرمایه را به علت عدم توجيه لزوم افزایش با جلب نظر کارشناس رسمی مربوطه در دادگاه عمومی صالح مطرح نمایند.

دادگاه نیز در صورتی که طبق نظر کارشناس یا کارشناسان مربوطه احراز نماید که افزایش سرمایه بدون توجيه بوده است، بایستی طبق تبصره ۲ ماده ۱۶۱ حکم به ابطال افزایش سرمایه صادر نماید.

مجمع عمومی فوق العاده که در مورد افزایش سرمایه اتخاذ تصمیم می کند شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تأدیه قیمت آن را تعیین یا اختیار تعیین آن را به هیأت مدیره واگذار خواهد نمود.(تبصره ۱ماده ۱۶۱)

در خصوص مرجع صالح برای افزایش سرمایه در ماده ۱۶۴ قاعده آمره ای وضع شده است و آن اینکه: اساسنامه شرکت نمی تواند متضمن اختيار افزایش سرمایه برای هیأت مدیره باشد.

ولی طبق ماده ۱۶۲ مجمع عمومی فوق العاده می تواند کلیت و طریقه و مبلغ افزایش سرمایه را تصویب نموده ولی زمان اجرای آن را به هیأت مدیره واگذار نماید که البته هیأت مدیره حداکثر تا پنج سال بایستی افزایش سرمایه را به انجام رساند.

ماده ۱۶۲ در این خصوص مقرر می دارد: مجمع عمومی فوق العاده می تواند به هیأت مدیره اجازه دهد که ظرف مدت معینی که نباید از پنج سال تجاوز کند سرمایه شرکت را تا میزان مبلغ معینی به یکی از طرق مذکور در این قانون افزایش دهد»

در صورتی که افزایش سرمایه طبق ماده ۱۶۲ عملیاتی شود طبق ماده ۱۶۳ «هیأت مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه حداکثر ظرف یک ماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامه در قسمت مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به اداره ثبت شرکت ها اعلام کند تا پس از ثبت جهت اطلاع عموم آگهی شود.

در خصوص ماده ۱۶۳ نکات ذیل قابل اشاره است :

١- عبارت « در هر نوبت » بیانگر این است که عملی نمودن افزایش سرمایه می تواند در دو یا چند نوبت انجام شود و در هر نوبت مقداری از سرمایه افزایش پیدا نماید.

۲- عبارت هیأت مدیره در هر حال مکلف است ضمن اصلاح اساسنامه به این معنا نیست که هیأت مدیره حق اصلاح اساسنامه را دارد چون این امر منحصرا در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده است. (ماده ۸۳)

در واقع در این ماده نیز افزایش سرمایه توسط مجمع عمومی فوق العاده تصویب شده است لذا اساسنامه نیز توسط مجمع عمومی مزبور در خصوص سرمایه اصلاح گردیده است.

ولی از آنجا که این افزایش بعدأ و در نوبت های مختلف انجام خواهد شد لذا هیأت مدیره در هر نوبت به میزان سرمایه افزایش یافته، اساسنامه را اصلاح خواهد نمود. در واقع اصل اصلاح توسط مجمع عمومی فوق العاده تصویب شده است.

هیأت مدیره اصلاح اساسنامه را صرفا عملیاتی می نماید و بند ۱ ماده ۱۸۳ نیز در این راستا بایستی تفسیر شود. البته طبق ماده ۱۰ اساسنامه نمونه شرکت های سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، دعوت از مجمع عمومی فوق العاده برای بررسی موضوع تغییر سرمایه، موکول به اعلام تائید سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر رعایت قوانین و مقررات می باشد.