از جمله ملاک های مهم در طی مرحله ارزیابی و شناسایی شرکت ها و موسسات دانش بنیان، محصولات و سرویس هایی است. که آن شرکت ها عرضه می کنند. در این راستا لیستی از محصولات و سرویس های دانش بنیان در مضمون فهرست کالاهای دانش بنیان از سال 1392 تهیه شد که براساس آن قانون اجرا می شود.
فهرست کالاهای دانش بنیان چیست ؟
مراجع و منابع متعددی جهت تهیه لیست محصولات و سرویس های دانش بنیان مورد استفاده قرار می گیرد. که از میان آنها می توان به تجربیات و گروه بندی ها و لیست مشابه خارجی اشاره کرد. که متخصصان خارجی و موسسات بین المللی فراهم کرده اند.
نظیر گروه بندی بعضی مراکز انتقال فناوری دنیا Yet2، APCIT و RTTN ، بسته پیشنهادی سازمان جهانی مالکیت فکری، تعدادی از تحقیقات بین المللی از جمله تحقیقات سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه و دستهبندی آمار سازمان ملل لیست محصولاتی اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل تحریم کردند. نیز از مدارک مورد استفاده در تهیه لیست فوق بود.
تکنولوژی ها و صنایع و محصولات مندرج در اسناد ملی مربوط به این کار مورد توجه قرار گرفتند که عبارتند از:
- تکنولوژی های اولویت دار «نقشه جامع علمی کشور»
- لیست صنایع نوپا جهت تاسیس در اطراف تهران (به منظور عملی ساختن مصوبه هیئت وزیران مورخ 18/5/88)
- خط مشی ها و اولویتهای پژوهش و فناوری کشور» که کمیته شورای عالی علوم ، تحقیقات و فناوری در سال 1391 گردآوری نمود.
- «برنامه آمایش صنعتی ومعدنی»، تکنولوژی های برتر مدون شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت
- گروه بندی صنایع پیشرفته توسط سازمان گسترش و نوسازی صنایع
تجربیات داخلی در این رابطه ، علی الخصوص پشتیبانی های صورت گرفته گذشته از شرکت های دانش بنیان و طرح های منتخب کشوری در جشنواره های ملی در کنار موارد فوق ارزیابی می شوند.
ملزومات انتخاب کالا در شرکت دانش بنیان
مجموعه ای از کارشناسان امر گرد هم آمده و با بهره از نقطه نظرات شان و ملاحظه آخرین پیشرفت های تکنولوژیکی جهان و دیگر مدارک و سوابق ملی متناسب با نیازهای کشوری و بومی، لیست مناسبی تهیه شد. گروه کارشناسان مشاوره ای منتخب از تمامی زمینه های تکنولوژیکی، صنایع و بخش های خصوصی و دولتی متولی تشکیل شده بود. در جلسات کارشناسی، مشخصات و ملاک های زیر جهت انتخاب محصولات دانش بنیان در نظر گرفته شدند:
- اجرای متمرکز و هدفمند فعالیتهای تحقیق و توسعه ضروری توسط گروههای کارشناسی
- داشتن نقشه راه مهم و استراتژیک برای کشور
- مشکلات تحریم و هزینه های ارزی زیاد و اتکای خارجی
- اختراعات در سطح ملی و عدم وجود تقاضای محصول مذکور در کشور
- ایجاد ارزش افزوده فراوان
نظریه کارشناسی برای تعیین فهرست کالاهای دانش بنیان
از کارشناسان هر زمینه دائما نظر سنجی می شود و مشاوران زمینه های مذکور، نظرات آنها را را مورد بازبینی و بررسی قرار داده و به نتیجه قاطع می رسند. این نتیجه به دستگاه های دولتی مسئول صنعت و تولید کارشناسان زمینه تکنولوژی و سیاست گذاری ارسال می شود و از آنها در خصوص موارد فوق نظرسنجی می گردد.
در طی این فرایند لیست اولیه تهیه شده با جدیدترین تغییرات و استراتژی های صنعتی و تکنولوژیکی کشور مطابقت داده شده و اصلاح می گردد.
تیمی متشکل از بیشتر از 150 نفر از کارشناسان فعال وزارتخانه ای و نهادهای دولتی، کمیته های تکنولوژی استراتژیک، انجمن و اتحادیه صنفی، مراکز تحقیقاتی، دانشگاه ها و شرکت های برجسته خصوصی، جهت تدوین لیست محصولات دانش بنیان مشاوره ارائه داده و و در آخر لیست این کالاهای دانش بنیان ضروری ملی در 11 بخش عمده تهیه شد. بنا بر 2 روش زیر این 11 بخش تعیین شدند:
- بخش هایی که محصول اصلی آنها کالاهای دانشبنیان دارای تکنولوژی برتربوده و کارهای تحقیقاتی و توسعه در قیاس با دیگر زمینه های صنعتی و فناوری، برتری دارد. از جمله: بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، فوتونیک و اپتیک، آی.تی. و ارتباطات، انرژیهای تجدید پذیر، دارو، الکترونیک، مواد پیشرفته، ساخت و تولید پیشرفته، و هوافضا.
- بخش هایی که محصول اصلی آنها کالای دانش بنیان نیست مانند نفت و گاز، عمران و حمل و نقل، معدن ، کشاورزی، آب و هوا …ولی به شدت تحت تاثیر تکنولوژی های برتر و محصولات دانش بنیان می باشند.