عقاید و نظریات مختلف در زمینه مالکیت صنعتی

عقاید و نظریات مختلف در زمینه مالکیت صنعتی موارد زیادی را شامل می‌شود. در این مطلب کلیه موارد مربوط در این زمینه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

عقاید و نظریات مختلف در زمینه مالکیت صنعتی چیست ؟

در خصوص حق مالکیت صنعتی همانند مالکیت فکری یا ادبی و هنری نظرات مختلفی ابراز شده است.

عده ای با توجه به خصوصیات و اوصاف مالکیت مادی، خصوصاً وصف دائمی آن، امتیازات ناشی از اختراعات و اکتشافات و علائم صنعتی و تجاری را حق مالکیت ندانسته اند هر چند در دارا بودن امتیاز و آثار حقوقی آن تردید نکرده اند.

در حقوق فرانسه، بعضی از حقوقدانان با توجه به مفاد ماده 544 قانون مدنی که مالکیت را حق بهره برداری و تصرف در اشیاء به طور مطلق و بدون قید و شرط و همیشگی یا دائمی دانسته است ولی امتیازات ناشی از اختراعات و امثال آن، امتیازی موقتی است.

لذا وصف مالکیت را برای این گونه امتیازات قائل نبوده و مانند حقوق و امتیازات فکری، امتیازات و مزایای صنعتی را حقوق صنعتی دانسته اند نه مالکیت صنعتی.

البته در فرانسه، قانون هفتم ژانویه 1971 هر نوع اکتشافات و ابداعات جدیدی را که جنبه صنعتی داشت به عنوان حق مالکیت متعلق به مخترع یا کاشف آن دانسته بود و رویۀ قضایی فرانسه نیز تا اواسط قرن بعدی، امتیازات صنعتی را حق مالکیت می دانست و آن را تأیید می کرد.

ولی این طرز تفکر بعداً تغییر یافت و نظرها به سمت دیگری تمایل پیدا کرد، به نحوی که در قوانین بعدی از استعمال حق مالکیت خودداری شد.

به طور مثال در قانون پنجم ژوئیه سال 1844، در زمینه گواهی های مربوط به حق اختراع، حق مالکیت یا عنوان مالکیت به کار نرفت و قانون­گذار در این گونه موارد، عنوان امتیاز یا حق مالی و مادی را بر عنوان مالکیت ترجیح داد اما در مقررات و قوانین اول ژوئیه 1992 مجدداً عنوان مالکیت فکری و مالکیت صنعتی به کار گرفته شد و همچنان این طرز تفکر ادامه یافته است.

البته عده ای از حقوق دانان، حقوق مالکیت صنعتی را به عنون «حقوق جذب یا جذب مشتری» معرفی کرده اند. معتقدند که دارندگان حق مالکیت صنعتی تمایل دارند که بر مشریان خود تسلط پیدا کنند، اعم از اینکه سلطه مزبور از طریق مستقیم و بی واسطه مانند اختراع و آثار هنری صورت گیرد.

از طریق استفاده از واسطه و به طور غیر مستقیم، نظیر به کارگیری مارک تولید، نام تجارتی یا صنعتی، علائم تجارتی یا صنعتی و امثال آن، بر مستری تسلط پیدا کنند. او را برای خرید و استفاده از امتیازات و محصول خود جذب کنند و از این راه در رقابت اقتصادی، سود ببرند.

ماهیت حقوقی مالکیت صنعتی

در زمینۀ ماهیت حقوقی مالکیت صنعتی، همان طور که اشاره شد، عقاید مختلفی از طرف حقوق دانان ابراز شده است که به طور خلاصه عبارتند از:

بند یکم- نظریه حق مالکیت.

دوم- نظریه حق الامتیاز.

سوم- نظریه حقوق مالی و مادی ناشی از کار.

چهارم- نظریه حقوق شخصی اعتباری.

پنجم- نظریه حق معنوی یا اخلاقی.

بند یکم- نظریه حق مالکیت

طبق این نظر حقوق ناشی از اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری و امثال آن حق مالکیت است. یعنی صاحبان این گونه حقوق بر موضوعات آن سلطه مالکانه خواهند داشت و با وجود اوصاف ویژه ای که دارند خدشه ای به مالکیت آن ها وارد نخواهد شد.

به عبارت دیگر محدودیت زمانی حقوق مادی این نوع مالکیت ها، سبب نمی شود که برای اختراعات و سایر پدیده های صنعتی و تجاری، ارزش و اعتباری در حد اعتبار مالکیت اشیاء مادی قائل نگردیم، به طور مثال در نظام حقوقی ایران مالکیت منافع اشیاء و اموال که به موجب عقد اجاره به مستأجر تملیک می شود.

بعد از انقضاء مدت اجاره، ساقط می شود ولی تردیدی در مالکیت منافع مستأجر در مدت اجاره به ذهن خطور نخواهد کرد. بنابراین انتقاد بر حق مالکیت صنعتی موجه و منطقی به نظر نمی رسد.

امروزه این نظریه در قوانین اکثر کشورهای جهان، از جمله کشور فرانسه، آلمان، انگلستان، آمریکا و ایران پذیرفته شده است.

به طور مثال در بندهای ب، ج، د، ه و ح مادۀ 17 و مواد 18 ، 19 و 48 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری ایران به دفعات از مالکیت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری نام برده شده و قانون گذار کشور ما در این زمینه کوچک ترین تردیدی به خود راه نداده است.

بند دوم_ نظریه حق الامتیاز

طرفداران این نظریه همان طور که اشاره شد با توجه به خصوصیات و اوصاف مالکیت مادی، خصوصاً وصف دائمی مالکیت مادی، امتیازات ناشی از اختراعات و طرح ها و علائم صنعتی وتجاری را حق مالکیت ندانسته و آن را نوعی حق الامتیاز می دانند که به موجب قانون به اشخاص اعطاء می گردد. ولی استدلال آنان در جهان کنونی، چندان منطقی نیست.

بند سوم_ نظریه حقوق مادی ناشی از کار

عده ای اظهارنظر کرده که حقوق ناشی از اختراعات و طراحی ها، ناشی از کار ذهنی و فعالیت فکری مخترعان و طراحان است.

لذا از نظر حمایت، تابع قوانین و حقوق کار هستند این نظریه مخدوش است؛ زیرا حقوق مزبور ناشی از خلاقیت و ابتکار مخترع یا طراح است و به هیچ و جه قابل قیاس با کار یک کارگر ولو کارگر متخصص نیست که در کار ابتکاری ندارد و اثری را خلق نمی کند.

مضافاً بر این که حقوق کارگر صرفاً جنبه مادی دارد و فاقد ارزش معنوی است که در تلاش ذهنی مخترع یا طراح وجود دارد.

بند چهارم_ نظریه حقوق شخصی

برابر این نظریه، حقوق ناشی از اختراع یا طرح و یا علائم تجاری نوعی حق اختصاصی و شخصی، نظیر نام و امثال آن است که برای حمایت از شخصیت مخترع یا طراح اعتبار قانونی پیدا کرده است و جنبه مالی یا مادی ندارد تا قابل انتقال یا توارث باشد.

این نظریه نیز مخدوش است زیرا حقوق ناشی از اختراع یا طراحی، علاوه بر جنبه معنوی، جنبه مادی نیز دارد و قابل انتقال و توارث نیز خواهد بود.

بند پنجم_ نظریه حقوق معنوی یا اخلاقی

به موجب این نظریه، حقوق ناشی از مالکیت صنعتی، جنبه اخلاقی یا معنوی دارد و همانند شخصیت انسانی باید مورد حمایت قرار گیرد.

این نظریه نیز مخدوش است زیرا حقوق ناشی از مالکیت صنعتی منحصر به حقوق معنوی نیست، بلکه ارزش مادی و مالی نیز دارد که قابل انتقال ارادی به غیر و انتقال قهری از طریق توارث است.

با توجه به مطالب و نظریات عنوان شده، نظریۀ حق مالکیت بر سایر نظریه ها ارجحیت دارد. در عمل نیز مورد پذیرش بسیاری از کشور ها از جمله در نظام حقوقی ایران و فرانسه قرار گرفته است.

در پایان: برای اطلاعات بیشتر به کارشناسان و متخصصان ما در مجتمع ثبتی پایش تماس حاصل نمایید. حمایت های مالکیت معنوی بر آثار مختلفی می توان قرار داد.