گاهی انتقال قهری سهم الشرکه در شرکتها رخ میدهد. شرکت ها پس از ثبت شرکت می توانند سهم الشرکه خود را با رعایت ضوابط منتقل نمایند. یکی از این شیوه های انتقال انتقال قهری میباشد. که در این مقاله به شرح آن پرداخته شده است.
انتقال قهری سهم الشرکه چیست؟
انتقال قهری زمانی پیش می آید که یکی از شرکاء فوت میکند. از آنجا که شخصیت شرکاء در شرکت اشخاص حائز اهمیت است، قاعدتاً در صورت فوت یکی از شرکاء، شرکت باید منحل شود.
انتقال قهرهی سهم الشرکه در حقوق فرانسه
در حقوق فرانسه، در صورت فوت یکی از شرکاء، شرکت منحل خواهد شد؛ چرا که سهم الشرکه و حقوق و تعهدات ناشی از آن، جنبه شخصی دارد و قابل انتقال به وراث نیست.
همچنین، این قاعده جنبه آمره ندارد و به دو صورت قابل تعديل است. صورت اول این است که در اساسنامه شرط میکنند، در صورت فوت یکی از شرکاء، شرکت با شرکاء دیگر به حیات خود ادامه دهد.
این شرط در وضع وراث تأثیری نخواهد داشت. چه آنان ارزش مبادله ای حق الشرکه را به ارث میبرند. اما در شرکت شریک نمیشوند. صورت دوم این است که شرکاء در اساسنامه قید میکنند که حیات شرکت با حضور وراث ادامه یابد.
چنین شرطی معتبر شناخته شده است. زیرا از یک طرف، شرکاء قبلا به ورود وراث رضایت داده اند و از طرف دیگر، وراث با قبول ترکه، قبول خود را اعلام میدارند.
انتقال قهری سهم الشرکه در حقوق ایران
در حقوق ایران، شرایط ادامه حیات شرکت پس از فوت در قانون پیش بینی شده است. در واقع قاعده این است که در صورت فوت یکی از شرکاء، شرکت منحل خواهد شد (مواد ۱۳۶، ۱۶۱ و ۱۸۹ ق. ت) مگر آنکه سایر شرکاء و قائم مقام متوفی به بقای شرکت رضایت دهند.
ماده ۱۳۹ قانون تجارت که این قاعده را مقرر کرده ضمنا پیش بینی کرده است: اگر سایر شرکاء به بقای شرکت تصمیم نموده گرفته باشند، قائم مقام متوفی باید در مدت یک ماه از تاریخ فوت، رضایت یا عدم رضایت خود را راجع به بقای شرکت کتبا اعلام نماید.
در صورتی که قائم مقام متوفی رضایت خود را اعلام نمود، نسبت به اعمال شرکت در مدت مزبور از نفع و ضرر شریک خواهد بود. ولی در صورت اعلام عدم رضایت، در منافع حاصله در مدت مذکور شریک بوده و نسبت به ضرر آن مدت سهیم نخواهد بود. سکوت تا انقضای یک ماه، در حکم اعلام رضایت است.
نکات قانونی انتقال قهری سهم الشرکه
در مورد ماده ۱۳۹ قانون تجارت چند نکته شایان ذکر است:
رضایت ورثه در بقاء شرکت:
هر گاه وراث شریک متوفی بیش از یک نفر باشند، رضایت کلیه آنها برای بقای شرکت ضروری است.
اهلیت ورثه
لازم نیست ورثه حتماً اهلیت تجاری داشته باشند و حتی لازم نیست که اهلیت داشته باشند تا بتوانند به عنوان شریک به شرکت وارد شوند، بلکه کافی است که قیم آنان رضایتشان را اعلام کند.
کما اینکه ماده ۱۴۰ قانون تجارت این قاعده را در موردی معتبر دانسته که یکی از شرکاء موجود شرکت محجور شود که در چنین صورتی، اعلام قیم محجور برای ادامه حیات شرکت کافی است.
رضایت ورثه در بقاء شرکت
ماده ۱۳۹ قاعدهای استثنایی برقرار کرده است که به موجب آن، سکوت ورثه به منزله اعلام رضایت است. در حالی که قاعده کلی در حقوق این است که رضایت باید ابراز شود و سکوت علامت رضا نیست. به این ترتیب، قانون گذار نخواسته است قاعدۀ کلی ضرورت اعلام رضایت، امور شرکت را مختل کند.
ماده ۱۳۹ بین دو فرض تفکیک قائل شده است. فرض اول این است که ورثه با بقای شرکت موافقت میکنند. در چنین صورتی، طبیعی است که در مهلت میان فوت شریک و اعلام رضایت، در نفع و ضرر شرکت سهیم باشند.
فرض دوم این است که ورثه با ادامه شرکت موافقت نمیکنند که در این صورت، ضمن اینکه شرکت منحل میشود، ورثه فقط در سود مدت فوق سهیم هستند و در زیان شرکت نمیکنند. این قاعده به این دلیل است که ورثه تا زمانی که اعلام رضایت نکرده اند، شریک تلقی نمیشوند و در نتیجه، حق دخالت در امور شرکت را ندارند.
سود در انتقال قهری سهم الشرکه
این عدم دخالت در امور شرکت ایجاب میکند که آنان از نتایج ادارۂ نامطلوب شرکت توسط شرکاء در حال حیأت در مدت مذکور، مصون بمانند. اما چون در هر حال وراث صاحب حقی هستند که متوفی در شرکت داشته است، در صورت سود آنان باید از آن بهرهمند شوند. برعکس، هیچ دلیلی وجود ندارد که شرکاء دیگر بتوانند سود تعلق گرفته به سهم متوفی را به خود اختصاص دهند.
ماده ۱۳۹ در موردی که شریک با مسئولیت محدود یک شرکت مختلط غیر سهامی فوت کرده باشد، اعمال نمیشود. به دلیل نقش فرعی شرکاء با مسئولیت محدود در این نوع شرکت، ماده ۱۶۱ قانون تجارت این طور بیان میکند. که مرگ و نیز محجوریت یا ورشکستگی شریک یا شرکاء با مسئولیت محدود را موجب انحلال شرکت تلقی نکرده است.
انتقال قهری سهم الشرکه نیز باید به اداره ثبت شرکت ها جهت ثبت، صورتجلسه شود. مجتمع حقوقی پایش در این زمینۀ مشاوره رایگان ارائه می دهد.