تعریف مالکیت فکری

تعریف مالکیت فکری از دو واژه مالکیت و فکر شکل می گیرد. در خصوص مالکیت، تعریف های متعددی وجود دارد که در مفهوم، قرابت و نزدیکی زیادی باهم دارند اما تعاریف موجود، در خصوص حقوق مالکیت فکری، به طور کامل پاسخگو نبوده و انطباق تام ندارند. از جمله:

انواع تعریف مالکیت فکری

1. مالکیت، رابطه ای اعتباری دائمی بین دائمی بین شخص و شیء است که به موجب آن شخص می تواند در حدود قانون، تصرف در مالی را به خود اختصاص دهد و به هر طریق که مایل است از تمام منافع آن استفاده ببرد.

2. مالکیت حق استعمال وبهره برداری و انتقال یک چیز به هر صورت است، مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد.

3. مالکیت مهم ترین حق عینی است و عبارت است از رابطه ای بین شخص و شی که به وی حق همه گونه تصرف و انتفاع به نحو مطلق و انحصاری می دهد.

در تعریف نخست، مالکیت رابطه ای اعتباری بین مالک وشی و نیز حقی دائمی قلمداد شده است. این در حالی است که در حقوق مالکیت فکری در عین حال که صاحب فکر، اثر فکری خود را به مرحله تولید نرساند، ظهور مادی پیدا نمی نماید.

از این رو نیز وی صاحب آن اثر فکری بوده و می تواند آن را بدون این که به تولید برساند به دیگری واگذار و منتقل نماید. همچنین در حقوق مالکیت فکری محدودیت زمانی، در بعد منافع مادی حاکم است.

در تعریف دوم و سوم به لحاظ این که به دائمی بودن حق، اشاره ای نشده و صرفاً به احصای اهم حقوق مربوطه پرداخته، انطباق بیشتری وجود دارد.

همچنین از حیث انحصاری و مطلق بودن حقوق مالکیت فکری با مالکیت عینی شباهت نام داشته که البته این اطلاق و انحصار به موجب قانون دارای قلمرو و حدودی نیز هست.

همچنین واژه فکری معنای توصیفی از توانایی فرد به فکر کردن در یک روش عقلابی و شناخت اشیا یا به کارگیری این توانایی است و در معنای متعددی از قبیل عقلایی، معنوی، خردمند نیز آمده است.

البته کثرت و گسترش موضوعات این قسم از حقوق همگی باعث شده ارائه تعریفی دقیق و جامع از آن غیرممکن گردد که برهمین مبنا غالب معاهدات بین المللی ضمن اجتناب از ارائه تعریف، به ذکر مصادیق آن بسنده نموده اند.

به عنوان نمونه می توان بندهای دو و سه ماده یک کنوانسیون پاریس راجع به حمایت از حقوق مالکیت صنعتی ویا بند هشت ماده دو کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت فکری اشاره کرد.

خصوصیت مالکیت فکری

علی ایحال و علی رغم نبود اجماع در تعریف حقوق مالکیت فکری، یک خصوصیت مشترک برای همه مصادیق آن می توان ذکر کرد و آن صفت بازدارندگی وسلبی بودن آن هاست.

به این معنا که همه مصادیق این حقوق،دیگران را تا زمانی که دارنده حق تجویز نکرده، از انجام برخی از امور بازداشته و از سوء استفاده سارقان، جاعلان وتقلیدکنندگان جلوگیری می نماید.

البته دکترین حقوقی غافل نشسته اند و اقدام به ارائه تعاریفی در این خصوص پرداخته اند از جمله دکتر صفایی مالکیت فکری را حقوقی می داند که دارای ارزش اقتصادی و داد وستد است ولی موضوع آن ها شیء معین مادی نیست و موضوع این حقوق فعالیت و اثر فکری انسان است.

دکتر کاتوزیان حقوق مالکیت معنوی را حقوقی می داند که به صاحب آن اجازه می دهد از منافع و شکل خاصی از فعالیت یا فکر انسان منحصراً استفاده نماید.

آقای دکتر میرحسینی به نقل از وایپو، حقوق مالکیت معنوی را در معنای وسیع کلمه حقوق ناشی از آفرینش ها و خلاقیت های فکری در زمینه های علمی، صنعتی ،ادبی و هنری می داند.

دکتر حکمت نیا مالکیت فکری را عبارت است از حق پدیدآورنده نسبت به همه گونه بهره برداری اقتصادی به صورت انحصاری و موقت از اثر فکری غیرمادی مستند به پدیدآورنده که در اشیای مادی قابل لمس و مشاهده نمود پیدا می کند دانسته است.

پرفسور کرنیش آن را کاربردهای اندیشه و اطلاعاتی می داند که واجد ارزش اقتصادی اند. با توجه به مراتب فوق و تدقیق از تعاریف به عمل آمده از دکترین حقوقی می توان دریافت اولاً موضوع این دسته از مالکیت امور انتزاعی و غیرمادی مرتبط با تراوشات و خلایق فکری انسانی است.

علت تاکید ما نسبت به این مسئله آن است که در مقابل با مالکیت نسبت به سهام شرکت ها وسرقفلی، حق سردفتران و غیره قرار بگیرد که هرچند برامور غیرمادی حاکم اند اما خود از امور دیگری نشأت می گیرند و خودشان فی نفسه واجد ارزش اقتصادی نیستند.

ثانیاً جنبه مادی این دسته از حقوق برخلاف جنبه معنوی آن موقت و محدودند به این معنا که بهره برداری اقتصادی از آن ها تا یک مدت محدود وجود داشته و پس از آن در اختیار عموم قرار می گیرد.

ثالثاً حق انحصاری به صاحب مالک فکری اعطا می گردد که بتواند مانع استفاده غیرمجاز از اثر فکری خود گردد و بر این اساس آنچه در همه این تعاریف مشترک است.

این است که مالکیت های فکری از تراوش های فکری انسان ناشی می شوند وبه نحو انحصاری دولت ها به صاحبان آن ها حقوقی اعطا می نمایند تا در پرتو آن ها اقدام به بهره برداری به مدت موقت بنمایند.

جهت اسفاده از حمایت مالکیت معنوی برای ثبت برند هم اکنون مقاله مورد نظر آن را مطالعه نمایید.