انواع اختراع

با توجه به ماده یک قانون ثبت اختراع مصوب 1386 ایران، صرف نظر از ایراد و ابهام اشاره شده، می توان انواع اختراع را به اختراع ابزار یا وسیله تولید محصولات صنعتی و کشاورزی و اختراع خود تولید یا محصول، دسته بندی کرد.

یعنی کلمه فرایند مذکور در ماده مزبور را اختراع وسیله یا ابزار تولید کالاهای صنعتی یا کشاورزی و کلمه فراورده عنوان شده درماده را اختراع خود محصول کشاورزی یا صنعتی تلقی کرد. در زیر به انواع اختراع اشاره خواهیم کرد.

بررسی انواع اختراع

در نظام های حقوقی کشورهای جهان، گروه بندی اختراعات، متفاوت است. اما در کل اختراع به چهار دسته تقسیم می شود.

اختراعات تولید

اختراع تولید یا اختراع فراورده، عبارت از ساخت و تولید یک شیئی یا ماده مخصوصی است که آن را از اشیاء یا مواد مشابه دیگر متمایز می کند. به طور مثال یک ماده مومی اختراع شده مخصوص، که قادر است موهای بدن انسان را زایل کند یا ساخت و ابداع یک عضو مصنوعی مربوط به یکی از اعضاء بدن انسان نظیر کشکک مصنوعی زانو که به جای عضو طبیعی یعنی کشکک طبیعی، در جراحی زانو کاربرد داشته باشد. این گونه اختراعات را اختراع تولید می گویند.

اختراع روش یا ابزار

اختراع روش که در ماده یک قانون ثبت اختراعات 1386 ایران با کلمه فرایند نام برده شده، عبارت از اختراع روش یا وسیله یا ابزاری است که به کمک آن روش یا ابزار، محصولی تولید گردد یا با روشی خاص و تکنیک مخصوص، مشکل یا مشکلات فنی صنعتی یا کشاورزی، حل شود.

به طور مثال اختراع روش یا وسیله، برای دفع آفات گیاهی یا وسیله ای برای آبیاری بارانی یا قطره ای در کشاورزی و یا اختراع روش خاص برای ساخت مواد بتونی از خاک و نظایر آن را اختراع روش یا اختراع وسیله می گویند.

اختراع کاربردی

اختراع کاربردی عبارت است از اختراع ناشی از تلاش فکری برای به کاربردن ابزار شناخته شده و موجود برای به دست آوردن محصولی که حتی ممکن است نوع آن محصول نیز وجود داشته باشد. با کارایی جدید و ابتکاری، به طور مثال به کارگرفتن یک پمپ در یک دستگاه سرد کننده نوشابه ساز به صورت ابتکاری و ابداعی که قبلاً فردی چنین ترکیبی را به وجود نیاورده باشد و به فکر کسی نیز تاکنون نرسیده باشد.

به عبارت دیگر اختراع کاربردی، اختراعی است که از تلفیق ابزار و وسایل موجود برای تولید یک محصول یا کالای جدیدی که فاقد سابقه تولید باشد، مورد استعمال قرار گیرد.

درنظام حقوقی فرانسه حمایت از این قبیل اختراعات چه از نظر حقوقی و چه از نظر قضایی پذیرفته شده است و اغلب کشورهای اروپایی و ایالات متحده آمریکا و مراکش نیز طرفدار حمایت از این قبیل اختراعات هستند.

با توجه به مواد یک و دو قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 ایران به نظر چنین می رسد که در نظام حقوقی ایران فقط اختراع فراورده یا اختراع تولید کالا و اختراع فرایند یعنی اختراع ابزار تولید قابل ثبت و صدور ورقه گواهی اختراع شناخته شده و اختراع کاربردی قابل ثبت و حمایت نخواهد بود. مگر این که اختراع کاربردی را نوعی اختراع فرایند تلقی کنیم اما بهتر است این نوع اختراعات عنوان صریح قانونی پیدا کند.

اختراع ترکیبی یا مختلط

اختراع ترکیبی عبارت از اختراعی است که به کمک و همکاری یک گروه ابزار جدید و وسایل شناخته شده، یک محصول صنعتی جدید به دست آید.

یک اختراع ممکن است از عوامل و یا یک سلسه اختراعات دیگر، یعنی از ترکیب عوامل مزبور، خلق شود. به طور مثال یک مخترع که یک مولکول شیمیایی جدیدی از طریق ترکیب و تلفیق وبه کمک روش یا اختراعات شناخته شده موجود به دست می آورد، می تواند نسبت به ثبت و اخذ ورقه اختراع به منظور برخورداری از حمایت قانونی اقدام کند و گواهی مربوط را دریافت نماید.

ممکن است یک اختراع دارای عناوین مختلف یعنی اختراع تولید، اختراع روش و اختراع کاربردی باشد و از تمام جهات مزبور مورد حمایت قانون قرار گیرد.

اگریک اختراع دارای عناوین مختلف باشد، یعنی عناوین مختلف، نظیر اختراع تولید، اختراع روش و اختراع کاربردی در آن جمع گردد. وقتی می تواند از همه جهات مزبور مورد حمایت قرار گیرد که هریک از عناوین مزبور از امتیازات خاصی و جداگانه ای برخوردار گردند. قانون برای هر کدام از عناوین یک اختراع، مزیتی مخصوص قائل گردد که در این صورت حمایت های متعدد و جداگانه مفید خواهد بود. در غیراین صورت حمایت چند جانبه در عمل ارزشی نخواهد داشت.